SAGEN.at >> Traditionelle Sagen >> Deutschland >> Mecklenburg-Vorpommern

Vineta

From Wikipedia, the free encyclopedia.

Jump to: navigation, search

Vineta or Wineta, also named Jumme, is an ancient and possibly legendary town believed to have been on the German or Polish coast of the Baltic Sea. It was commonly said to be on the present site of Wolin in Poland or of Zinnowitz on Usedom island in Germany. Today it is said to have been near Barth in Mecklenburg-Vorpommern. At all these places, Vineta museums and Vineta festivals try to attract tourists.

Around 970 Ibrāhīm ibn Ya`qūb, envoy of the Caliph of Córdoba, reported that in Pomerania was a large port "with twelve gates", whose armed force is superior to "all peoples of the north".

A Danish fleet destroyed Vineta in 1159 during the Christianizing of the Wends.

Traders in the 11th and 12th century reported about a town that was the most powerful port of the Baltic Sea. Bishop Adam of Bremen wrote that Vineta was the largest of all towns in Europe.

There is a legend that Vineta sank in a storm tide because of the sinfulness of its inhabitants, and that before the sinking there were warning portents. It is thought likely that Vineta sank because of shifting of distributary channels in the delta of the river Oder.

Many archaeologists search for remains of Vineta along the Baltic Sea. Scientific evidence for the existence of Vineta is still missing.

Retrieved from "http://en.wikipedia.org/wiki/Vineta"

Category: Sunken cities

14. Wineta.

An der nordöstlichen Küste der Insel Usedom sieht man häufig bei stillem Wetter in der See die Trümmer einer alten, großen Stadt. Es hat dort die einst weltberühmte Stadt Wineta gelegen, die schon vor tausend und mehr Jahren wegen ihrer Laster und Wollust ein schreckliches Ende genommen hat. Diese Stadt ist größer gewesen, als irgend eine andere Stadt in Europa, selbst als die große und schöne Stadt Constantinopel, und es haben darin allerlei Völker gewohnt, Griechen, Slaven, Wenden, Sachsen und noch vielerlei andere Stämme. Die hatten allda jedes ihre besondere Religion; nur die Sachsen, welche Christen waren, durften ihr Christentum nicht öffentlich bekennen, denn nur die heidnischen Götzen genossen eine öffentliche Verehrung. Ungeachtet solcher Abgötterei waren die Bewohner Winetas aber ehrbar und züchtig von Sitten, und in Gastfreundschaft und Höflichkeit gegen Fremde hatten sie ihres Gleichen nicht.

Die Einwohner trieben einen überaus großen Handel; ihre Läden waren angefüllt mit den seltensten und kostbarsten Waaren, und es kamen Jahr ein Jahr aus Schiffe und Kaufleute aus allen Gegenden und aus den entferntesten und entlegensten Enden der Welt dahin. Deshalb war denn auch in der Stadt ein über die Maßen großer Reichthum, und das seltsamste und lustigste Leben, das man sich nur denken kann. Die Bewohner Wineta's waren so reich, daß die Stadtthore aus Erz und Glockengut, die Glocken aber aus Silber gemacht waren; und das Silber war überhaupt so gemein in der Stadt, daß man es zu den gewöhnlichsten Dingen gebrauchte, und daß die Kinder auf den Straßen mit harten Thalern sollen gespielt haben. Solcher Reichthum und das abgöttische Wesen der Heiden brachten aber am Ende die schöne und große Stadt ins Verderben. Denn nachdem sie den höchsten Gipfel ihres Glanzes und ihres Reichthums erreicht hatte, geriethen ihre Einwohner in große bürgerliche Uneinigkeit. Jedes von den verschiedenen Völkern wollte vor dem anderen den Vorzug haben, worüber heftige Kämpfe entstanden. Zu diesen riefen die Einen die Schweden, und die Andern die Dänen zu Hülfe, die auf solchen Aufruf, um gute Beute zu machen, schleunig aufbrachen, und die mächtige Stadt Wineta bis auf den Grund zerstörten, und ihre Reichthümer mit sich nahmen. Dieses soll geschehen sein zu den Zeiten des großen Kaisers Karl.

Andere sagen, die Stadt sei nicht von den Feinden erobert und zerstört, sondern auf andere Weise untergegangen. Denn nachdem die Einwohner so überaus reich geworden waren, da verfielen sie in die Laster der größten Wollust und Ueppigkeit, also daß die Eltern aus reiner Wollust die Kinder mit Semmeln wischten. Dafür traf sie denn der gerechte Zorn Gottes und die üppige Stadt wurde urplötzlich von dem Ungestüm des Meeres zu Grunde gerichtet, und von den Wellen verschlungen. Darauf kamen die Schweden von Gothland her mit vielen Schiffen, und holten fort, was sie von den Reichthümern der Stadt aus dem Meere herausfischen konnten; sie bargen eine Unmasse von Gold, Silber, Erz und Zinn und von dem herrlichsten Marmor. Auch die eheren Stadtthore fanden sie ganz; die nahmen sie mit nach Wisbi auf Gothland, wohin sich auch von nun an der Handel Wineta's zog.

Die Stelle, wo die Stadt gestanden, kann man noch heutiges Tages sehen. Wenn man nämlich von Wolgast über die Peene in das Land zu Usedom ziehen will, und gegen das Dorf Damerow, zwei Meilen von Wolgast, gelangt, so erblickt man bei stiller See bis tief, wohl eine Viertelmeile in das Wasser hinein eine Menge großer Steine, marmorner Säulen und Fundamente. Das sind die Trümmer der versunkenen Stadt Wineta. Sie liegen in der Länge, von Morgen nach Abend. Die ehemaligen Straßen und Gassen sind mit kleinen Kieselsteinen ausgelegt; größere Steine zeigen an, wo die Ecken der Straßen gewesen, und die Fundamente der Häuser gestanden haben. Einige davon sind so groß und hoch, daß sie Ellenhoch aus dem Wasser hervorragen; allda haben die Tempel und Rathhäuser gestanden. Andere liegen noch ganz in der Ordnung, wie man Grundsteine zu Gebäuden zu legen pflegt, so daß noch neue Häuser haben erbaut werden sollen, als die Stadt vom Wasser verschlungen ist.

Wie weit die Stadt der Länge nach sich in das Meer hinein erstreckt hat, kann man nicht mehr sehen, weil der Grund abschüssig ist, das Steinpflaster daher je weiter, desto tiefer in das Meer hineingeht, auch zuletzt so übermooset und mit Sand bedeckt ist, daß man es bis zu seinem Ende hin nicht verfolgen kann. Die Breite der Stadt ist aber größer als die von Stralsund und Rostock, und ungefähr wie die von Lübeck.

In der versunkenen Stadt ist noch immer ein wundersames Leben. Wenn das Wasser ganz still ist, so sieht man oft unten im Grunde des Meeres in den Trümmern ganz wunderbare Bilder. Große, seltsame Gestalten wandeln dann in den Straßen auf und ab, in langen faltigen Kleidern. Oft sitzen sie auch in goldenen Wagen, oder auf großen schwarzen Pferden. Manchmal gehen sie fröhlich und geschäftig einher; manchmal bewegen sie sich in langsamen Trauerzügen, und man sieht dann, wie sie einen Sarg zum Grabe geleiten.

Die silbernen Glocken der Stadt kann man noch jeden Abend, wenn kein Sturm auf der See ist, hören, wie sie tief unter den Wellen die Vesper läuten. Und am Ostermorgen, denn vom stillen Freitage bis zum Ostermorgen soll der Untergang von Wineta gedauert haben, kann man die ganze Stadt sehen, wie sie früher gewesen ist; sie steigt dann, als ein warnendes Schattenbild, zur Strafe für ihre Abgötterei und Ueppigkeit, mit allen ihren Häusern, Kirchen, Thoren, Brücken und Trümmern aus dem Wasser hervor, und man sieht sie deutlich über den Wellen. - Wenn es aber Nacht oder stürmisches Wetter ist, dann darf kein Mensch und kein Schiff sich den Trümmern der alten Stadt nahen. Ohne Gnade wird das Schiff an die Felsen geworfen, an denen es rettungslos zerschellt, und keiner, der darin gewesen, kann aus den Wellen sein Leben erretten.

Von dem in der Nähe belegnen Dorfe Leddin führt noch jetzt ein alter Weg zu den Trümmern, den die Leute in Leddin von alten Zeiten her »den Landweg nach Wineta« nennen.

Położenie. Miasto na Pobrzeżu Szczecińskim, na wyspie Wolin, nad rzeką Dziwną (wschodnie ramię ujścia Odry), przy skrzyżowaniu dróg kołowych do Świnoujścia, Kamienia Pomorskiego, Goleniowa i Gryfie oraz przy linii kolejowej Świnoujście-Szczecin.
Rys historyczny. U kronikarzy średniowiecznych i w sagach islandzkich występuje pod różnymi nazwami, więc jako: Wołyń, Wolin, Julin, Wineta, Jumne. Te różne nazwy tłumaczą się łączeniem w jedno miasta z gniazdem Wikingów, słynnym bractwem "Śmiałych Żeglarzy" w Jomsborgu, tuż obok Wolina kiedyś położonym. Jedno z najstarszych miast Polski. W IX w. osada rzemieślnicze-handlowa przy przeprawie przez Dziwne, przekształcona potem w główny ośrodek polityczno-administracyjny plemiennego państewka Wolinian, obejmującego swoimi wpływami cały obszar ujściowy Odry. Gród z podgrodziem o charakterze miejskim rozciągał się od dzisiejszego Wzgórza Wisielców na południu aż po Srebrne Wzgórze na północy. Liczne znaleziska wyrobów rzemieślniczych i wielkich cmentarzysk. W IX w. otoczony został potężnymi umocnieniami drewniano-ziemnymi. Znany w przekazach historycznych z licznych walk pomorsko-duńskich.
W 967r Mieszko I włączył Wolin do Polski, czyniąc go jednym z najważniejszych portów i ośrodków handlowych nad Bałtykiem. Miasto liczyło wówczas ok. 9 tyś. mieszkańców. Dytmar w 1000r zapisuje "civitas magna Livilni", a Adam Bremeński w 1074r określa położenie Wolina - Jumne u ujścia Odry na ziemi Słowian. A oto słynny opis miasta, pozostawiony nam przez kronikarza z XIII stulecia, Helmolda, autora "Chronica Slayorum", który w II księdze takie oto dane powtarza za Saxo Gramaticusem: "Przy cieśninie, przy której rzeka Odora wypływa na morze Balticum, było ongiś sławne miasto Vinneta, które dawało wspaniały port ludom okolicznym. O mieście tym opowiadają rzeczy wielkie i prawie nie do wiary, dlatego godzi się wspomnieć pisząc o nim. Było to ponoć miasto największe z tych, które posiada Europa, a które zamieszkują Słowianie i inne narody. Grecy i Barbarzyńcy, Saxonowie, którzy tam przybywali, mieli pozwolone zamieszkać pod warunkiem, że w czasie pobytu nie będą propagować chrześcijaństwa. Aż do czasu zburzenia całkowitego tego miasta wszyscy mieszkańcy jego wierni byli obrządkom pogańskim. Niemniej żaden inny naród nie przewyższał ich w obyczajności i uczciwości. Miasto ono, zbogacone towarami wszystkich innych narodów, obfitowało w rzeczy rzadkie i przyjemne. Powiadają, że to miasto przebogate zostało całkowicie zniszczone przez króla duńskiego, który popłynął doń na wielkiej flocie, ale pozostały po nim widoczne ślady starożytności. Tam oto Neptun pokazuje swoją potrójną naturę, wyspa ta bowiem jest oblewana przez trzy żywioły; jeden o wodach zielonych, drugi białawych, a trzeci nader gwałtowny, rozruszany przez ustawiczne burze".
Ten opis Helmolda jest prawdziwym pomnikiem historycznym miasta, podając jego najdawniejszą sławę. Fakt upadku Wolina, współczesny piszącemu o nim kronikarzowi, służy nam do stwierdzenia, że Helmold żył po tym wypadku, więc umarł po 1175r, na co nie wszyscy się zgadzali. Do ostatnich czasów istniał w nauce zadawniony spór o to, w którym miejscu leżało owo słynne miasto Wolin, Wineta, Jumne, czy jak je kto nazywał. Ukazało się wiele nowych studiów i przyczynków na temat Wołynia-Jomsborga, oświetlających także sens wykopalisk na Wołyniu. Kronikarz gryfijski z XVI stulecia, Kantzow, podaje w swej Pomeranii, po cytacie Helmolda, co następuje: "Prawdą jest, że jeszcze dziś ślady po Winecie można oglądać. Kiedy będziemy ciągnęli z Ołogoszczy (Wolgast) Pianą ku Uznamowi (Usedom), to naprzeciwko wsi zwanej Damerow, która leży koło dwóch mil od Ołogoszczy, możemy dostrzec na ćwierć drogi w morzu wielkie kamienie i fundamenty, więc morze tak daleko wgryzło się w ląd. Ja tam także byłem i osobiście obejrzałem". Dalej następuje opis widzianych szczegółów, wśród których jednak murów nie było (aber kein Mauerwerk ist mehr da), i rysunek rozłożenia kamieni. Dowodzi to, jak szukano Winety, nie mając odwagi utożsamić jej z Wolinem. Ten sam Kantzow parę rozdziałów dalej w swej kronice opisuje, jak to książę pomorski Bogusław, straciwszy 500 okrętów w czasie straszliwej burzy, gdy płynął na podbój Danii w 1155r., pozbawiony całej floty i armii, z kolei zagrożony kantratakiem Danów, zablokował Pianoujście koło Ołogoszczy olbrzymimi głazami, by przeszkodzić flocie duńskiej we wpłynięciu na rzekę ku Dyminowi. I rzeczywiście, Duńczycy z Ranami dopłynęli do Ołogoszczy, ale tam utknęli na kamieniach. Potężnie napracowali się odciągając kamienie w głąb morza i czyszcząc dno. Kantzow oglądał te właśnie kamienie i dopatrzył się w nich śladów Winety. Przeprowadzone w 1935r przez uczonych niemieckich z ramienia Muzeum Szczecińskiego prace wykopaliskowe na wyspie Wolin dowiodły chyba, że obecne miasto Wolin stoi na miejscu dawnego grodu słowiańskiego Wolina-Winety. Prowadzone polskie prace badawcze w terenie ogromnie wzbogaciły temat. Nic dziwnego, że tak bogaty słowiański gród kusił pożądaną zdobyczą Wikingów normańskich, pociągał Konungów możliwościami rozszerzenia "lebensraumu" dla swych ludów. Jednak zdobycie i utrzymanie grodów Zatoki Szczecińskiej nie było łatwe, gdyż broniło ich zaplecze zaludnione wojowniczym narodem Pomorzan, przez Normanów i Niemców zwanych Wendami, czyli Słowianami. Królowi duńskiemu, Haraldowi Sinozębemu, udało się w drugiej połowie X stulecia podbić Wolin, a może przejściowo i Szczecin. By utrzymać te grody w poddaństwie, umyślił zabezpieczyć je niezwykłą strażą. W tym celu założył obok Wolina, na tak zwanym Srebrnym Wzgórzu, warownię Jomsborg i powierzył ją pewnemu jarlowi z Fionii, Palnerowi, synowi Tokego, czyli Palnatoke. Ów słynny Palnatoke zorganizował z oddanych sobie Wikingów "Związek Śmiałych Żeglarzy", poddając ich osobliwym prawom drużynnym. Pilnując na Pomorzu interesów króla duńskiego, zbójcy jomsborscy przedsiębrali w wolnych chwilach wyprawy łupieżcze w dalsze strony, często do Anglii i Irlandii, Nastąpiła wówczas pewna symbioza owego gniazda pirackiego Jomsborga z miastem kupieckim Wolinem. Wolinianie spieniężali zdobycze zbójców, dbali o ich wygody, ciesząc się w zamian ich protekcją i rozkwitając w cieniu ich potęgi. Rok 985 był datą krytyczną dla całego Pomorza i Wolina. Drużyna Jomsborczyków pod wodzą zięcia króla Haralda,
Styrbiorna Starki, wyruszyła do Szwecji na podbój i tamdoznała straszliwej klęski od stryja Styrbiorna, króla Eryka Zwycięskiego, żonatego z córką Mieszka - władcy polskiego, Sigryd-Storradą. Jednocześnie Palnatoke w Jomsborgu brał udział z resztą Wikingów w walkach domowych dynastii duńskiej, między ojcem - królem Haraldem a jego synem - Swendem Widłobrodym. Król Harald stracił w tej walce życie i zmarł w Jomsborgu. Korzystając z klęsk domowych duńskich, a działając w myśl sojuszu polsko-szwedzkiego, władca Polski Mieszko wydelegował syna swego Bolesława Chrobrego na odbicie od Danów Pomorza. Palnatoke poddał się pod zwierzchnictwo Piastów i w krótkim czasie, po 985r, walcząc zapewne na rozkaz Polski z Danami, zginął bohaterską śmiercią. Po nim rolę jarla Jomsborga piastował przez trzy lata słynny Olaf Tryggvason, późniejszy król Norwegii. Po Olafie jarlem był Sigvaldi, syn Strutharalda, ożeniony, w nagrodę za wierną służbę Polsce, z Piastówną. W 1000r Sigvaldi, jako wódz Jomsborczyków, odegrał decydującą rolę, ale ponoć niezbyt zaszczytną, w bitwie zwanej Bitwą Królów pod Syoldem (Zwłodź), wciągając w zasadzkę całą flotę norweską. W bitwie tej zginęli wszyscy Norwegowie wraz z Olafem Tryggvasonem, a Norwegia została podzielona między Szwecję i Danię. Sigvaldi, żeniąc się z Piastówną, przyjął chrzest, ale nie zdołał nawrócić ani swych Wikingów, ani Wolinian. Pierwsze polskie biskupstwo, założone w 1000r w Kołobrzegu, nie miało możności pracować dłużej niż parę lat. W 1003r po śmierci cesarza Ottona III, następca jego, król, później cesarz i święty, Henryk II, walcząc wszelkimi sposobami z Polską, pozyskiwał i pogan dla siebie przeciwko Bolesławowi Chrobremu. Wiemy o tym dowodnie od współczesnego kronikarza i uczestnika tych działań, biskupa Dytmara, który tak pisze: "Dnia 28 marca 1003r Henryk, nie dając po sobie poznać o niecnym zuchwalstwie Bolesława... wspaniale obchodził Wielkanoc w Kwedliburgu... Niemniej łaskawie przyjął posłów od Redarów i tych, co się zowią Lutykami (poganie), a buntowniczych dotąd wdzięcznością swych podarków i obietnic przyjemności uspokoił, czymż nieprzyjaciół uczynił ich najzaufańszych sobie..."
W owym czasie Jomsborczycy byli już prawie wyłącznie słowiańskimi Wikingami. Jako poganie, związani z Wolinianami nienawidzącymi Polski reprezentowanej przez biskupa Reinberna Kołobrzeskiego i starostów ściągających podatki na potrzeby wojenne Bolesława, nie tylko nie strzegli interesów Polski, ale zapewne szkodzili jej w niejednym. Domyślamy się że akcja króla Anglii i Danii, Kanuta Wielkiego, siostrzeńca Bolesława Chrobrego, podjęta w 1019r w celu uśmierzenia Jomsborczyków i Wolinian, była prowadzona w porozumieniu z Polską i na jej korzyść.
Po upadku mocarstwa Bolesława Chrobrego Wolin i Jomsborg żyły luźno swym własnym interesem. W 1043r król norweski Magnus, syn św. Olafa, zdobył i zniszczył zbójecką warownię w Jomsborgu, jednak przy pomocy bogatego Wolina gniazdo korsarskie znów się odbudowało i zaludniło Słowianami. Polska odzyskała Wolin za Bolesława Krzywoustego po wielkiej kampanii pomorskiej w 1121r. Misja chrześcijańska polska, prowadzona przez biskupa św. Ottona i Pawła, dotarła do Wolina przed Szczecinem. Do miasta, po przejściu przesmyku dziwneńskiego, wkroczyli jeno biskup Otto, Polak Paweł i Domisław. Była to niebezpieczna wyprawa, gdyż dumni bogacze wolińscy byli zajadłymi wrogami Chrystusa, zaś misjonarze nie chcieli używać przemocy. Popuszczeni przez kapłanów pogańskich mieszczanie wtargnęli do zamku książęcego, gdzie przebywali misjonarze i przegnali ich stamtąd siłą, a biskupa obrzucili kamieniami. Jedynie bojaźń przed przedstawicielem Polski, Pawłem, skłoniła mieszczan wolińskich do zobowiązania się, że jeżeli Szczecin przyjmie wiarę chrześcijańską, to i oni pójdą jego śladem. Po ochrzczeniu się Szczecina Wolinianie przysłali do misjonarzy posłów, zapraszając ich do siebie. Mieli oni u siebie we wspaniałej świątnicy szczerozłoty posąg Trygława, ale kapłani ukryli go przed zniszczeniem w pewnej miejscowości nad rzeką Regą, zwącą się po dziś dzień z tego powodu Trygławem (Trygław koło Gryfic). Nawrócenie Wolina nie było szczere, jeno podyktowane obawą przed potęgą Polski, jednak zarówno Paweł, jak i biskup Otto nie docenili tego, wybierając miasto na siedzibę stolicy biskupstwa pomorskiego. Postawiono tu w 1125r dwa kościoły, jeden pod wezwaniem Św. Wojciecha, drugi zaś pod wezwaniem Św. Stanisława, aby przypodobać się tym Polakom, jak podaje kronikarz z XVIw Kantzow, a powtarza to samo Micrelius w I księdze swej "Alte Pommerland" z XVII stulecia. Wiadomość ta, dotycząca kultu biskupa Stanisława na Pomorzu przed kanonizacją, kreowałaby św. Stanisława na patrona Pomorza. Pierwszym biskupem wolińskim został kapelan dworu polskiego Wojciech - Adalbert i nie ulega wątpliwości, że był podległym metropolii gnieźnieńskiej, jako że biskup Otto z ramienia Polski chrzcił Pomorze i po skończonej misji wrócił bezpośrednio do Polski, by zdać pierwsze sprawozdanie ze swej działalności Bolesławowi Krzywoustemu. Po opuszczeniu Pomorza przez misjonarzy, pierwszy Wolin wrócił do pogaństwa, a kapłani Trygława zburzyli chrześcijański kościół Św. Wojciecha i wygnali z wyspy biskupa. Za przykładem buntowniczego Wolina poszedł i Szczecin. W 1129r misjonarz biskup Otto powrócił na Pomorze, tym razem omijając Polskę i przy poparciu papieża Honoriusza i cesarza Lotara, a przede wszystkim za pomocą szczerze nawróconego lennika Polski, księcia Warcisława Pomorskiego, przywrócił porządek i zainstalował z powrotem biskupa Wojciecha na stolicy wolińskiej. Książęta pomorscy pozostali wierni chrześcijaństwu i druga misja św. Ottona zajmowała się głównie nawracaniem Pomorza Zaodrzańskiego, krainy Ołogoskiej, Groźwina, Dymina, Guczkowa, gdzie nastąpiło spotkanie biskupa Ottona z margrafem Albrechtem Niedźwiedziem. Po śmierci księcia Warcisława I, za rządów regencyjnych jego stryjecznego brata Racibora, w 1140r papież Innocenty II zatwierdził ostatecznie biskupstwo wolińskie z katedrą Św. Wojciecha w Wolinie i poddał je zwierzchnictwu metropolii gnieźnieńskiej, obdarzając pewnymi przywilejami lokalnymi. W 1158r zmarł pierwszy biskup woliński, Polak imieniem Wojciech, które po łacinie tłumaczono
na Adalbert. Na stolicę biskupią wstąpił po nim Konrad, słowiańskiego rodu. Poczuwał się on do łączności z Polską i zależności od Gniezna, skoro spotykamy go na synodzie biskupów polskich odbytym w Łęczycy w 1180r. W czasie wojen pomorsko-duńsko-rańskich, w latach 1150 - 1160, Pomorze bardzo ucierpiało, osady wyludniły się, a książę Bogusław I odbudowując grody, zasilał je kolonistami zachodnimi, przeważnie Saksonami i Duńczykami. W nowej wojnie, jaką król duński Kanut za podpuszczeniem cesarza Henryka Lwa i przy pomocy podbitych Ranów wypowiedział staremu księciu Bogusławowi I, po zdobyciu przez Danów Dymina, przyszła w 1176r kolej na Wolin. Mieszczanie bronili się dzielnie, ale widząc próżność wysiłków podpalili całe miasto i z resztkami mienia przenieśli się za Dziwnoujście, pozostawiając swe prastare gniazdo na pastwę zwycięzców. Danowie rozprawili się z Wolinem ostatecznie, obracając w gruzy. Miasto w tym miejscu, które uzyskało w 1279r prawa lokacyjne, to już był całkiem różny Wolin, może właśnie Wolin na miejscu Wołynia. XIVw został otoczony murami obronnymi.
W 1176 r.biskup Konrad z garstką wiernych, ze sprzętem liturgicznym i świętymi księgami przeniósł się do Kamienia i tam założył nową stolicę biskupstwa pomorskiego. W 1173 i 1177 r. był dwukrotnie zdobywany i niszczony przez Duńczyków, co podcięło ekonomiczną egzystencję miasta. Do upadku przyczyniło się jeszcze postępujące zapiaszczenie koryta Dziwnej i wynikłe stąd trudności żeglugowe na tej rzece. Miasto straciło na znaczeniu i spadło w XIII w. do rzędu lokalnego ośrodka wymiany handlowej, dzieląc polityczne losy księstwa pomorskiego. W 1278 r. Barnim I nadał Wolinowi miejskie prawo lubeckie. W XIV w. został otoczony murami obronnymi. W 1365 r. wymieniony został jako członek Hanzy. Jeszcze w XV w. mieszkało tutaj sporo słowiańskiej ludności pomorskiej, która wyparta z miasta założyła osiedle podmiejskie zwane Wikiem.
W XVI/XVII w. znaczenie Wolina jeszcze bardziej zmalało. W 1485 r. urodził się tutaj znany propagator reformacji na Pomorzu Zachodnim J. Bugenhagen. Miasto dostarczało księciu pomorskiemu 47 zbrojnych. W czasie wojny 30-letniej poniósł bardzo duże straty. Do 1630r wyspa Wolińska podlegała władzy pomorskich książąt dynastii słowiańskiej, pochodzącej od Piastów. W 1630r zapanowali tu Szwedzi, władali wyspą i okolicą pomorską do 1720r, gdy układ sztokholmski przyznał całe Pomorze Niemcom. W rękach niemieckich pozostawał więc Wolin do 1945r, czyli przez 225 lat. Rozwój Wolina w XVIII i XIX w. opierał się na rolnictwie i rybołówstwie, drobnym rzemiośle, lokalnym handlu i małym przemyśle stoczniowym. W 1892 r. otrzymał połączenie kolejowe do Szczecina i Świnoujścia. W czasie II wojny światowej Wolin został zniszczony w 70%. Kompletnemu zniszczeniu uległo Stare Miasto. Ludność utrzymuje się głównie z rolnictwa i drobnego przemysłu. Wybudowano nowy most kolejowy i obrotowy drogowy przez Dziwne, stację pomp, port rybacki.
Dzisiejszy Wolin zachował średniowieczny układ ulic. W rynku, tzw. Nowym (rozplanowanie z XIVw) - neogotycki ratusz, zbudowany w 1813r na miejscu zamku książęcego i późniejszego klasztoru cysterek, obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy. Z tyłu ratusza - pozostałości miejskich murów obronnych z XIVw. Obok Muzeum Regionalne, ukazujące wczesnośredniowieczny Wolin. W zachodniej pierzei rynku - zabytkowe domy murowane z XIXw. Ku południowi - za rynkiem - ruiny XV-wiecznego kościoła św. Mikołaja, przebudowanego w XIXw, zniszczonego w 1945r. W 1978r. odbudowano wieżę. Na wprost głównego wejścia do kościoła, podczas prac archeologicznych, odkryto> kamienno-ceglany mur obronny z XIVw, a głębiej na południe od ruin kościoła stała do niedawna ruina XV-wiecznego kościoła św. Jerzego, zbudowanego na miejscu pierwotnej świątyni drewnianej z XIIw - siedziby polskich biskupów. Obecnie wznosi się tam osiedle mieszkaniowe, a miejsce po kościele upamiętnia głaz z tablicą, odsłoniętą w 1982r. W pobliżu niego stoi drewniany posąg Światowita (na miejscu odnalezionego jego oryginału - małego posążka), otoczony kręgiem kamiennym. Za osiedlem mieszkaniowym dawne Wzgórze Chramowe, na którym stała świątynia pogańskich Wolinian. W XVIIw. Szwedzi zbudowali tu fortyfikacje, z których pozostały resztki ceglanego bastionu. Na północ od rynku, za nasypem kolejowym, Srebrne Wzgórze - niegdyś słowiański gród, a obok wzgórze Młynówka - dawne cmentarzysko Wolinian.
Zaludnienie. X/XI w.: ok. 9 tyś. mieszkańców, 1540 r.: ok. 300?400, 1740 r.: 1621, 1794 r.: 2217, 1816 r.: 2524, 1857 r.: 4034, 1900 r.: 4679, 1925 r.: 4723, 1939 r.: 4807, 1946 r.: 2369, 1955 r.: l800, 1970 r.: 3010, 1987-r.: 4181.
Nazwa. Zapisy źródłowe od wczesnego średniowiecza wymieniają: 967 r.-Yuloini, 1124-Yulin, 1140 r.-Wulinensis civitas, Willin, 1188 r.-Wołyń, 1185 r.-Wolin, 1216 r.-Yolin, 1217-Wolin, zniemczone Wollin. Pierwotne brzmienie nazwy jest trudne obecnie do odtworzenia. Na ogół nazwę wywodzi się z prasłowiańskiego rdzenia "vel", "vol", tj. "mokry", "wilgotny", "wodny", mogła wiać brzmieć Wołyń (identycznie jak na zabużańskim pograniczu polsko-ruskim). W źródłach niemieckich występuje też pod nazwami: Jumne, Jumneta, Julin, Wineta, w sagach skandynawskich Jamsborg. Wszystkie te nazwy powstały na bazie nazwy pierwotnej, ulegając różnym przekształceniom w pisowni. Przejściowo nazwa powojenna miasta Wołyń.

Hdyz do wocka ci pohladnu,
Dha na Winetu pomyslu,
To slawne mesto zastarske,
Kiz do morja so prepadze.

Stoz prawe hroncko wurjeknje,
Winetu zaso wuzbehnje
Z najjasnisimi wezemi
A wysokimi khezemi.

Praj, kajke hroncko wuzwolu,
Z cimz twoju lubosc wubudzu,
Zo kaz Wineta postanje
Mi w cichej twojej wutrobje?

Die Stadt Wineta

An der nordöstlichen Küste der Insel Usedom hat vor mehr als tausend .Jahren eine große Stadt gestanden, Wineta genannt, mit einem großen Hafen. Diese Stadt ist aber umfangreicher gewesen, denn irgendeine andere in Europa. Bewohnt haben sie Griechen, Slawen, Wenden und andere Völker. Auch die Sachsen haben darin wohnen dürfen, doch das Christentum zu bekennen war ihnen nicht erlaubt, denn alle Bürger sind Heiden geblieben bis zur endlichen Zerstörung und dem Untergang der Stadt. Trotzdem sind aber die Einwohner in Zucht, Sitte und Herberge bescheiden und so fromm gewesen, als irgendeine andere Nation. Die Stadt ist aber stets voll gewesen von jeglicherlei Waren und hat alles gehabt, was nur seltsam, angenehm und nötig gewesen ist. Wann die Stadt untergegangen ist, weiß man nicht. Die Bewohner dieser Stadt waren aber durch ihren Handel so wohlhabend geworden, daß ihre Stadttore aus Erz und Glockengut, die Glocken aber aus Silber gemacht waren, und das Silber war überhaupt so gemein in der Stadt, daß man es zu den gewöhnlichsten Dingen gebrauchte und die Kinder auf den Straßen mit den harten Talern spielten. Allein durch diesen Reichtum und Luxus verschlimmerten sich auch die Sitten der Bürger, sie fingen an unter sich uneinig zu werden, weil jedes der hier wohnenden Völker den Vorzug vor dem andern haben wollte. Daher sollen die einen die Schweden, die andern die Dänen zu Hilfe gerufen haben und jene natürlich bereitwillig gekommen sein, nicht um ihnen zu helfen, sondern um die reiche Stadt zu zerstören und gute Beute zu machen. Dies soll zu den Zeiten Karls des Großen geschehen sein. Nach einer anderen Sage aber hätten nicht äußere Feinde, sondern die strafende Hand Gottes die üppige Stadt zerstört, sie wäre vom Meere verschlungen worden. Darauf seien die Schweden mit Schiffen aus Gotland gekommen, hätten aus dem Meere eine große Masse von Silber, Gold, Erz und andern Kostbarkeiten herausgefischt und wären dann mit den erzenen Stadttoren, die sie ganz wiedergefunden, nach Wisby auf Gotland geschifft, wohin sich denn auch der Handel Winetas gezogen habe.

Man erzählt nun aber jetzt noch wunderliche Dinge über das, was man bei stillem Wetter auf dem Meeresgrunde, wo die Stadt versunken ist, heute noch sehen kann. Man sieht dann unten auf dem Grunde des Wassers oft ganz seltsame Bilder; große, wunderliche Gestalten wandeln dort unten in weiten faltigen Kleidern durch die Straßen, oft sitzen sie auch auf großen schwarzen Pferden oder in goldenen Wagen. Manchmal gehen sie fröhlich und geschäftig einher, manchmal bewegen sie sich auch in langsamen Trauerzügen, und man sieht, wie sie einen Sarg zum Grabe begleiten. Die silbernen Glocken der Stadt kann man noch jeden Abend, wenn kein Sturm auf der See ist, hören, wie sie tief unten zur Vesper läuten. Am Ostermorgen, denn vom stillen Freitag bis zum Ostermorgen soll der Untergang von Wineta gedauert haben, kann man die ganze Stadt sehen, wie sie früher gewesen ist. Sie steigt dann als ein warnendes Schreckenbild zur Strafe für ihre Abgötterei und Üppigkeit, mit allen ihren Häusern, Kirchen, Toren, Brücken und Trümmern aus dem Wasser herauf und man sieht sie deutlich über den Wellen. Man sagt dann, sie wafele. Wenn es aber Nacht oder stürmisches Wetter ist, dann darf kein Mensch und kein Schiff sich den Trümmern der alten Stadt nahen. Ohne Gnade wird das Schiff an die Felsen geworfen, an denen es rettungslos zerschellt, und keiner, der darin gewesen, kann aus den Wellen sein Leben retten.

Von dem in der Nähe gelegenen Dorfe Leddin führt noch jetzt ein alter Weg zu den Trümmern, den die Leute in Leddin von alten Zeiten her den Landweg nach Wineta nennen.

Vineta - a legendary city on the Baltic shore - the Atlantis of the North

The semi-legendary city of Vineta, which ended by sinking into the sea, is mentioned before the year 500 as the most important trading city in Europe with links with Russia, Greece, Phoenicia and the Mediterranean. The Arabic writer Ibrahim Ibn Yaqub described it (c. 970) as "a large city by the ocean with twelve gates, the greatest of all cities in Europe, farthest northwest in the country of Misiko (=Poland) in the marshes by the ocean".

'Jomsborg' may have been the Nordic name for Vineta. It is said that Jomsborg was also called Jumne or Jumneta - and later it became Vineta. Saxo Grammaticus (c. 1200) writes in his history of Denmark that around 980 King Harald Bluetooth fled from his son Sweyn Forkbeard's rebellion to the fortress of Jomsborg. This was the castle that the Danish kings Niels (d. 1134) and Valdemar the Great (d. 1182) attacked and laid waste by opening the dykes by the River Oder. The Icelandic saga of the Joms Vikings from c. 1240 also mentions Vineta. But where was Vineta or Jomsborg?

In the course of the sixteenth century Vineta appears on printed maps of the southern Baltic coast, but without reflecting contemporary settlement. The name was taken from older sources and is surrounded by the mists of legend.

vandalicarum	usedom

The legend of Vineta may have been related to the later trading city of Wolin in northwestern Poland. Excavations have revealed the remains of a large international trading city from the Viking Age and the earliest Middle Ages - but other theories about Vineta have also been proposed.

The exhibition Mare Balticum takes its point of departure in the mythical sunken city of Vineta - the Atlantis of the North.

Back to map

Exhibits

1

Olof Rudbeck
Atlantica sive Manhem, 1679
Rudbeck was Sweden’s first field archaeologist – a professor of botany and anatomy in Uppsala who also taught mining and fortification theory. He suggested that Svealand was the cradle of the Indo-European races and localized Plato’s Atlantis in Sweden after the Flood.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

2

Daniel Juslenius (1676-1752)
Aboa Vetus et Novus, 1700
Juslenius taught theology at the Åbo Academy from 1727 and became Bishop of Borgå in 1734. In Aboa Vetus et Novus he tried to find the roots of the Finnish language in the Tower of Babel.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

3

Johann Gottfried Herder (1744-1803)
Stimmen der Völker in Liedern, 1778/79
Herder was a theologian at the cathedral chapter in Riga in 1764-69. He revived interest in national culture, the folk tradition and political identity in the Baltic countries adjacent to his own native region Morungen/Morag.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

4

Elias Lönnrot (1802-1884)
Kalevala, first published in 1835
Inspired by romanticism, as a young doctor Lönnrot collected folk songs and verses on his journeys to Karelia. People liked the idea that he had “found the Kalevala in the forests”.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

5

Friedrich Reinhold Kreutzwald (1803-1882)
Kalevipoeg, 1857-1861
To arouse national feelings in Estonia, Kreutzwald collected folk songs, tales and legends. A French edition was published in 1865, a German one followed in 1873. The first song festivals were based on Kalevipoeg and Antanas Baranauskas’ (1835-1902) The Tomb of Anyksciai (1858/59), a tale of the destiny of the Lithuanian people.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

6

Esias Tegnér (1782-1846)
Poem, Svea (subtitle Pro Patria, ‘For the fatherland’), 1811
Tegnér was awarded the Major Prize of the Swedish Academy for his national poem. It laments the loss of Finland two years before and the previous losses of Swedish territory as well as the defeat of Charles XII.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

7

Map of Scandinavia drawn by Nicolaus Germanicus c. 1467 on the basis of a map known as the ‘Later Map of Claudius Clavus’.
Since 1550 it had been supposed that Vineta was at Koserow or Damerow. From 1630 until about 1730 it was thought that the north west point of Usedom was the location. Romantic texts speak of “square stones and house foundations”. These have turned out to be boulders from the Ice Age.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

8

Sebastian Münster. Description of Pomerania with all its duchies, counties and prominent places, with ‘Wineta’ marked. Basel 1544.
The oldest map of Pomerania. It includes the whole country from Barth in the west to the Weichsel in the east and for the first time gives the name ‘Pomerellen’ for the eastern part, which since 1308 had belonged to the Teutonic Order, then in 1466 became part of the later kingdom of Prussia.
Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

9

Abraham Ortelius
Rugiae, Usedomiae et Julinae, Wandalicarum insularum vera descriptio. C. 1584
‘Map of Rügen, Usedom and Julin, a true description of the islands of the Vandals’.
Coloured print from Abraham Ortelius: Theatrum Orbis Terrarum, 1612.

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

10

Gerhard Mercator
Marca Brandenburgensis et Pomerania
‘Wineta emporium destructum anno 1630 a Conrado rege Daniae...(um 1627)’. 4th ed. 1613, ‘The trading city of Vineta destroyed in the year 1630 by King Christian of Denmark’. Print.

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

11

Nicolaus Visscher
Map of the duchies of Pomerania and Mecklenburg.
Amsterdam 1715
‘Wineta emporium olim celeberr. aquar. Aestu absorpt.’; ‘Arcona urbs olim munitissima destructa a Daniae Regio Waldemaro 1168’. ‘The famous trading city of Vineta, which was swallowed by the sea’. ‘The strongly fortified city of Arkona, which was destroyed by the Danish King Valdemar in 1168’.

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

12

Map of the islands of Usedom and Wolin, hand drawing by Wulff. C. 1740.

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

13

Georges Louis le Rouge
Map of the Duchy of Pomerania. Paris 1757.
‘Wineta, jadis célèbre par ses foires, enfondré’; ‘Arcona, jadis Place très forte détruite par Woldemar Roi de Dannemarc en 1168’. ‘The flooded Vineta, once famed for its trade’. ‘Arkona, the once so strongly fortified place, which was destroyed by the Danish King Valdemar in 1168’.

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

14

Friedrich Ludwig Güsselfeld
Map of the Prussian duchies, both the Swedish and the Prussian parts, indicating the ‘ruins of Vineta’. Nuremberg 1792.

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

15

Elisabeth Jerichau-Baumann (1819-1881)


Ny Carlsberg Glyptotek, Copenhagen

16

Gerhart Mercator
Totius Daniae nova Descriptio. Beginning of 17th century. Map of Denmark showing Vineta at Damerow.

Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Berlin

17

Willem and Johan Blaeu
Map of Sweden, Denmark and Norway. Published c. 1635. Drawn a few years earlier by Anders Bure de Boo (Buraeus).

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

18

Olaus Magnus (1490-1557)
Carta Marina after the first edition, Venice 1539.
Olaus’ map was the first to show the Baltic coastline realistically. His Historia de gentibus septentrionalibus, ‘History of the Nordic Peoples’, was printed in Rome in 1555.

Det Kongelige Bibliotek, København

19

Olaus Magnus
Historia de gentibus septentrionalibus. Rome 1555.

Det Kongelige Bibliotek, Copenhagen

20

D. J. Ch. Kundmann
Rariora Naturae und Artis item in Re Medica oder Gelegenheiten der Natur und Kunst... Breslau/
Leipzig 1737.
Kundmann’s scientific descriptions are well known for their woodcuts, which show fossils encapsulated in amber.

Danmarks Natur- og Lægevidenskabelige Bibliotek, Copenhagen

21

Pieces of amber with encapsulated fossils. Archaeological finds.

Muzeum Zamkowe w Malborku

22

Piece of antler with carved dragon motif. Second half of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

23

Bone pin. Mid-eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

24

Runic inscription on wood. End of tenth century, beginning of eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

25

Slavic earthenware vessel of the Fresendorf type. Eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

26

Axe of iron. End of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

27

Leather shoe. End of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

28

Dragon head carved in wood. Ringerike style. End of tenth century, beginning of eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

29

Fragment of silk. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

30

Amulet of wood, Slavic god. First half of eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

31

Horseshoe-shaped buckle of bronze, East Baltic type. Tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin.

32

Sun compass (?) of wood. First half of eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin.

33

Goldsmith’s clamp, antler/iron. Around 900. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

34

Belt mounting with plant ornamentation. Second half of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin.

35

Wooden oar. First half of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

36

Spur of iron/bronze. Eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

37

Fibula of bronze decorated with faces. End of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

38

Amber. Tenth and eleventh century. Earth find from Wolin.
a) Unworked amber
b) Amber beads
c) Thor’s hammer
d) Chess piece
e) Gaming pieces
f) Amulet with horse’s head
g) Pendant

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

39

Fragment of Slavic ship. Second half of eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

40

Knife handles, wood or antler. Tenth and eleventh century. Earth find from Wolin.
a)-c) Scandinavian style (Borre style)
d) Slavic style

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin.

41

Keys of iron. Tenth and eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

42

Scales of bronze and weights of bronze/iron. Tenth and eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin.

43

Combs of antler with rivets of iron. Tenth and eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

44

Spoon of wood with carved decoration. End of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

45

Spoon of wood with decoration in Borre style. End of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

46

Spindle whorls. Tenth and eleventh century. Earth find from Wolin.
a) Painted earthenware
b) Earthenware
c) Amber
d) Earthenware

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

47

Tweezers of bronze. Tenth and eleventh century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin

48

Eight Scandinavian arm rings of gold. Hoard finds from the beach at Peenemünder Haken, Mecklenburg-Vorpommern. Second half of tenth century.

Kulturhistorisches Museum, Stralsund.

49

Glass beads, some with gold. Second half of tenth century. Earth find from Wolin.

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk, Wolin.

Bliza,... tę nazwę trzeba smakować jak wino, bowiem od historycznej "blizy" wywodzą się wszystkie latarnie morskie, które Kaszubi ochrzcili tym mianem. Wyszukuję teraz wszelkich skojarzeń ze światłami, które żeglarzom rozświetlały mroki nocy. Jest wiele takich określeń: światło ocalenia, światło nadziei, promienie nadziei, gwiazda wybrzeża, promyki w mroku, zbawczy promień wskazujący drogę, błyski z brzegu... i tym podobne i tak dalej...Współczesne latarnie spełniają podobną rolę jak dawne ognie czy ogniska, rozniecane przez starożytnych. Płomienie ogniska, dostrzeżone z pokładu łodzi czy statku w ciemną sztormową noc, były zwiastunem upragnionego lądu, pełniły funkcję symbolu, znaku, drogowskazu do lądu i przystani. Umożliwiały żeglugę na przybrzeżnych wodach, wyznaczały, domyślnie, początek linii brzegowej, wejście do zatoki, przystani czy portu. Im wyżej strzelały płomienie ogniska, tym większą miały wartość. Pomagały wytyczać najkrótszy i najbezpieczniejszy tor nawigacyjny.
Dla ludzi morza, nawet dziś, w epoce nawigacji sateli tarnej i komputerów nawigacyjnych, są wciąż przydatnymi drogowskazami, choć ich znaczenie nieco zmalało. Współcześni nawigatorzy uważają je teraz za znaki pomocnicze. Nowe latarnie powstają już rzadko. Stare latarnie morskie zaczynają znikać, także z naszego wybrzeża. Traktuje się je coraz częściej jako obiekty turystyczne, zabytki techniki morskiej i świadków minionych wydarzeń. Czy polskie latarnie kryją w swych wnętrzach jakieś tajemnice ? Raczej nie. Mogą być obiektami badań dla historyków, ale nie należy spodziewac sie wielkich odkryć. Bardziej potrzebują innego rodzaju zainteresowania. Wiele z nich wymaga remontu, wyłożenia sporych nieraz pieniędzy na modernizację. Są zawsze narażone na atak żywiołów, które czynią niemałe spustoszenia w tych budowlach. Administracja morska powinna przystosować je do zwiedzania przez turystów. A to kosztuje. Nie wystarczy uroczyście otworzyć obiekt, trzeba ponosić codzienne wydatki na jego konserwację. Proszę się nie dziwić, że wstęp do wielu latarni jest płatny.

"Każde ludzkie stworzenie dąży do tego,
aby widzieć jasno drogę przed sobą w ciągu
naszego mglistego i burzliwego istnienia..."
Józef Conrad Korzeniowski.

do góry

---

OGNIE ŻYCIA Początkowo w nawigacji wykorzystywano punkty orientacyjne w terenie, jak wzgórza na wybrzeżu morskim czy wyspy. Wkrótce okazało się, że to nie wystarcza i ów system należy udoskonalić. Zastosowano nowe, sztuczne znaki nawigacyjne w postaci ognisk i płonących stosów drewna, palonych początkowo w rozmaitych miejscach, a potem na nadbrzeżnych wzniesieniach. Jeszcze później przeniesiono te ognie na wieże, budowane z kamienia. Palenisko na wierzchołku określano róznymi mianami, jednym z najcelniejszych była nazwa "garnek Wulkana". Ognie uznano za znaki nawigacyjne, a morska społeczność wdzięczna była tym, którzy je palili. Jak się ściemni to się rozjaśni, mawiają żeglarze. i jest w tym starym porzekadle pewna prawda. Powtarza się je często w sytuacjach gdy pozycja statku nie jest zbyt pewna. Istnieje bowiem pewna społeczność, grupa ludzi, która zyskała zawodową nazwę latarników. Dbają oni, by po zachodzie słońca rozbłysły światła nawigacyjne. Te najpotężniejsze to latarnie morskie. Wyznaczenie pozycji nie jest problemem jeśli nawigator potrafi zidentyfikować latarnię. Na podstawie światła odczytać jej nazwę i położenie. Naszymi latarniami opiekują się Urzędy Morskie.

do góry

---

HISTORIA Grecy 2300 lat temu rozniecali ognie na kamiennych cokołach. Ustawiali je na wprost wejścia do zatoki lub portu.Pierwsze stałe światła nawigacyjne, o których wiemy już z całą pewnością, to ogniska palone przy wejściu do Pireusu - antycznego portu Aten. Palono je tam na specjalnie zbudowanych kolumnach około 400 roku p.n.e! Zachował się obraz kształtu latarni morskiej, wzniesionej w latach 299 - 280 p.n.e. na wysepce Faros, w delcie Nilu, naprzeciw wejścia do egipskiego portu w Aleksandrii. Była ona uważana za jeden z 7 cudów świata. Miała 13 metrów wysokości, a zbudowano ją z marmuru. Przetrwała do XIII wieku i uległa zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi. Latarnie budowano w starożytnym Rzymie, potem w Hiszpanii, Francji, Anglii i w Niemczech. Ludność naszego Pomorza rozpalała ognie na stromiźnie nadmorskich kęp lub na szczycie klifowego zbocza. Jak pisał około 1070 roku w kronice "Descripto insularis Aquilonis" Adam z Bremy, istniała nad Bałtykiem bliza nazywana "garnkiem Wulkana". Prawdopodobnie pomysł takiej latarni trafił do nas z Bizancjum za pośrednictwem Rusi kijowskiej, a może Wikingów ? Kronikarz wymienił miejsce: Jumneta lub Wineta. Był to pradawny port Wineta, lokalizowany gdzieś u ujścia Odry do Bałtyku. Najnowsze badania wykazują, że chodzi tu o miasto Wolin, bogaty port Słowian, który już przed tysiącem lat utrzymywał szerokie kontakty handlowe z całym niemal antycznym światem, szlaki żeglugowe prowadziły z tego portu nawet do Indii i Chin... Inną znaną latarnią w rejonie Bałtyku był stos, który rozpalano koło miejscowości Falsterbo od 1220 roku. Pierwszą, źródłową wiadomość o murowanej latarni w Gdańsku mamy z 1482 roku. Po ogniskach rozpalanych na szczycie wieży zastosowano następnie łuczywa, a w średniowieczu nawet świece. W XVI wieku nad Bałtykiem funkcjonowało podobno 15 prymitywnych latarni morskich. Nie były może zbyt wyrafinowane technicznie, ale dzieki nim wiele statków uniknęło katastrofy. W XIX wieku wprowadzono światło naftowo-żarowe, potem acetylenowe i ok. roku 1920 reflektory elektryczne. Obecnie chętnie stosowane są żarówki halogenowe. Dzisiejsze latarnie są przeważnie bezobsługowe, sterowane automatycznie.

do góry

---

DANE TECHNICZNE Latarnię morską uznaje się za specyficzny znak nawigacyjny, budowany w kształcie wysokiej wieży o swoistej barwie i malowaniu. Nie dosyć temu... Każda latarnia ma własny, niepowtarzalny, kształt wieży, własne barwy, bowiem każda jest inaczej malowana, ale też niepowtarzalna jest charakterystyka jej światła i barwa tego światła, często zależna od sektora świecenia. Jednym zdaniem - każda latarnia świeci inaczej, światłem o określonej charakterystyce, . Sposobów świecenia jest wielka rozmaitość. Latarnie wysyłają światło błyskowe, blaskowe, izofazowe, migające, przesłaniane itp. Można powiedzieć, że każda latarnia morska ma swoją "metrykę". Jest określony czas świecenia i czas przerwy, gdy gaśnie błysk latarni. Sekwencja "błysk-ciemność" powtarza się od zmroku do świtu, a czasy błysku i ciemności są różne dla różnych latarni i to jest właśnie ta charakterystyka świecenia. Współczesne latarnie są wyposażone z zasady w nadajniki radiowe. Wtedy mówimy o radiolatarni. Zasięg światła latarni nie przekracza 30 mil morskich (1 Mm = 1852 metry). Sygnał radiolatarni może być odbierany nawet w odległości tysięcy mil morskich. Gdy nad morzem zalega mgła uruchamiane są nadajniki fal dźwiękowych zwane "nautofony". To też są znaki nawigacyjne. Bliższe dane podane będą przy opisach poszczególnych budowli. Przypisana latarni metryka jest zawarta w odpowiednich wydawnictwach nawigacyjnych. Latarnie morskie są zwykle budowane na wyniosłościach nadmorskich, klifowych brzegach, jak w Rozewiu, wzgórzach, czasami na małych, sztucznych wysepkach, a nawet na specjalnych, na stałe zakotwiczonych statkach, "latarniowcach". W Polsce latarnie posadowione są wyłącznie na brzegu. Nie mamy ani jednej latarni na sztucznej wysepce, nie mamy też latarniowca, choć należy przypuszczać, że Marynarka Wojenna wyposażona jest w taki statek.

do góry

---

POLSKIE BLIZY Według źródeł encyklopedycznych na polskim wybrzeżu jest 17 latarni morskich, inni twierdzą, że czynnych jest tylko 15. Grażyna Murawska w "Gazecie Morskiej" wymienia następujące: 1. Krynica Morska, 2. Wisłoujście (nieczynna), 3. Nowy Port (nieczynna), 4. Sopot (tylko światło nabieżnikowe na wieży szpitala reumatologicznego), 5. Hel - radiolatarnia, 6. Hel - Góra Szwedów, 7. Jastarnia, 8. Rozewie, 9. Stilo, 10. Czołpinko, 11. Ustka, 12. Jarosławiec, 13. Darłowo, 14. Gąski, 15. Kołobrzeg, 16. Niechorze, 17. Kikut, 18. Świnoujście. Można do tej listy dodać jeszcze nietypowe latarnie, ale funkcjonujące w świadomości ludzi: nieistniejącą już blizę na świętej górze Słowińców Rowokół, latarnię w porcie wojennym Oksywie i w Jastarni-Bór (dwie ostatnie zniszczone podczas II wojny światowej. Jest też latarnia morska położona daleko poza naszym krajem. Mieści się ona na wyspie Króla Jerzego, na stacji polarnej Polskiej Akademi Nauk, w Antarktyce. Jeśli już mowa o naszych blizach to należy też wspomnieć o noweli "Latarnik" (napisanej w 1882 r.) przez Henryka Sienkiewicza (1846-1916), naszego noblisty z 1905 roku. Akcja umiejscowiona jest na skalistej wysepce obok panamskiego portu Colon (u Sienkiewicza-Aspinwall). W latarni przebywał Polak Sielawa, którego Sienkiewicz nazwał w swej noweli Skawiński. Niezwykły to obraz niedoli wygnańczej i patriotycznej nostalgii. Jak celnie zauważyła Grażyna Murawska z "Gazety Morskiej", mamy jedyną na świecie latarnię "literacką". Polskie latarnie są dość stare i jakoś nie słychać o programie ich modernizacji.

do góry

---

CIEKAWOSTKI Najpotężniejsza latarnia morska należy do Francji. Umieszczono ją na wyspie Quessant, koło półwyspu bretońskiego. Natężenie jej światła wynosi około 500 milionów kandeli. Brak (jeszcze teraz) informacji jakie zastosowano tam źródło światła. Natomiast w Polsce mamy inne "rekordy". Najwyższą latarnią jest ta usytuowana w Świnoujściu. Jej światła umieszczone są 68 metrów n.p.m. Na jej szczyt prowadzi 300 schodów. Drugą pod względem wysokości umieszczenia światła jest latarnia w Porcie Północnym, w Gdańsku. Nowoczesna, jak na standardy światowe, a na jej szczyt można dojechać szybką windą. To jedyna latarnia z windą na naszym wybrzeżu. Mamy też najniższą latarnię. Jakżeby inaczej. To latarnia morska w Jastarni - tylko 13,3 metra. Jej światła umieszczone są 22,2 metra nad poziomem morza. I tu małe zaskoczenie - latarnia Kikut, na wybrzeżu zachodnim, ma wprawdzie tylko 15 m wysokości, ale jej światła wyniesione są na 91 metrów, bowiem tak wysokie jest tam wzgórze.

TABLE DES MATIÈRES

- I.

Quel a été, sur le territoire des Nannètes, l’itinéraire de César s’avançant de ses campements chez les Andes vers la Venétie avec ses troupes de terre ?

César a-t-il quitté la Loire à Ancenis pour s’avancer sur la rive droite à travers le territoire des Nannètes ?

- II.

Les Venètes avant la conquête, avaient-ils une capitale ? Cette ville, que César n’a pas assiégée, a-t-elle été détruite par lui après la bataille navale ?

Dariorigon, Corbilon et Portus-Nannetum existaient-ils alors à l’état de villes ?

Qu’était-ce que le sénat des Venètes ?

César a-t-il détruit les villes des Venètes après la bataille navale ?

- III.

Le Morbihan est le port où a séjourné la flotte construite ad Veneticum bellum depuis la bataille navale jusqu’à la première expédition de César dans l’île de Bretagne.

Première expédition de César dans l’île de Bretagne.

Les peuples Belges ne faisaient pas le commerce ; les mercatores Venètes seuls en rapport avec les Bretons.

Seconde expédition de César dans l’île de Bretagne.

Chantiers de César in Meldis et sur la Seine.

- IV.

Commerce maritime des Venètes avant la conquête romaine. Changements apportés dans ce commerce par la conquête et la nouvelle organisation des Gaules, par Auguste, l’an 27 de J.-C.

Voyage de Pythéas de Marseille en Islande.

Où était situé Corbilon ?

Antiquité du commerce des Venètes avec les îles Britanniques.

Origine des Venètes armoricains.

Les Venètes de la mer Baltique.

Les Henètes d’Homère et de la Paphlagonie.

Les Venètes de l’île de Bretagne.

Les Venètes de l’Adriatique descendent des Venètes armoricains.

Les Venètes armoricains initiés au commerce par les Phéniciens.

Fondation de Marseille par les Phocéens.

Commerce des Carthaginois avec les îles Britanniques.

Nom de langue celtique conservé aux dialectes gaulois, leurs monuments doivent aussi s’appeler celtiques et non druidiques.

Les Celtes sont le peuple primitif ou autochtone de la Gaule.

Construction navale des Gaulois et des Grecs.

Transport de l’étain des îles Britanniques par les Venètes à Marseille et à Narbonne.

Navigation maritime et fluviale des Venètes.

Le commerce avec les îles Britanniques transporté chez les Belges après la conquête, par suite de la défaite des Venètes.

Fin de la table

---

CAMPAGNE DE CÉSAR

dans

LA VÉNÉTIE ARMORICAINE.

(L’an 56 avant J.-C.)

---

NOUVEAUX ÉCLAIRCISSEMENTS

sur le livre III des commentaires

---

Dans l’Annuaire du Morbihan, de 1860, nous avons étudié le plan de campagne de César dans la Vénétie armoricaine, la troisième de ses campagnes dans la Gaules. Cette étude nous a montré, non une guerre d’invasion à travers la territoire des Nannètes et le siège d’une ville, Dariorigue, capitale des Venètes, que plusieurs historiens ont cru y voir, mais César, suivi pas à pas avec ses Commentaires, prenant son point de départ de son campement chez les Andes, où il faisait construire ses galères dans le port alors le plus voisin de l’Océan, descendant la Loire par la rive gauche sur le territoire des Pictones, peuple qui s’étendait à cette époque sur la côte de l’Océan jusqu’à la Loire (Strabon liv. IV, p. 190 et Ptolémée liv. II, édit. de Bertius, p. 46) ; passant sur la rive droite, à l’aide des navires gaulois qu’il avait exigés des Pictones, des Santones et autres peuples pacifiés, à l’embouchure de la Loire, où ils devaient faire leur jonction avec les galères qu’on y construisait ; reconnaissant ces côtes inconnues aux Romains et conquérant à la flotte, chargée de ses approvisionnements, en attaquant successivement les oppida de la presqu’île de Guérande, du bourg de Batz, du Croisic, de Piriac, de Pénestin, des ports et des lieux de refuge sur cette mer vaste et orageuse ; puis traversant la Vilaine à son embouchure même, et sans y entrer, former, en s’emparant des oppida de Penlan, de Pénerff, de Penvins, de la pointe Saint-Jacques, et de Port-Navalo, autour de la presqu’île de Rhuis, cette grande ligne de circonvallation qui renfermait dans le Morbihan toute la puissance maritime des Venètes et de l’Armorique. Ainsi, dans l’expédition de Crimée, les troupes de terre de la France et de l’Angleterre cernèrent, sur les côtes de Sébastopol, toutes les forces maritimes de la Russie dans la Mer-Noire.

Après avoir fixé le lieu où s’est livrée, sous les yeux de César et à la vue de son armée, la bataille navale qui mit fin à cette campagne, et avoir déterminé le véritable sens à donner au Mare conclusum des Commentaires, nous avons recherché l’origine et le berceau de cette ville, Dariorigue, dont parle Ptolémée au II^e siècle comme de la capitale des Venètes.

Notre travail nous a valu les encouragements les plus flatteurs, les suffrages les plus honorables ; mais, comme tout ce qui sort des préjugés aveuglément reçus et adoptés, de la routine acquérant si facilement droit de prescription, nous ne pouvions espérer de la voir accepter sans contestation. Des objections nous ont été présentées : quelques-unes nous paraissent assez sérieuses pour nous obliger à y répondre. C’est ce que nous allons faire dans les articles suivants qui serviront de complément aux premiers.

Wolin is one of the oldest early medieval towns in Poland. Wolin was the center of production, commercial and culture. Wolin next to Birka and Uppåkra in Sweden and Hedeby in Denmark was the biggest town in North Europe in the Viking period.

Since the end of XIX century the hole of the town is one great archaeological protected area. Almost all over the town under the houses and streets are about 8 m of archaeological levels with the archaeological remains from the early medieval and medieval period.

In the X-XII century Wolin had about 8000-10000 inhabitants. It was two times more than today. Wolin was a Slavonic town but had many Scandinavian, Russian, Frisian and Saxon inhabitants too. They lived in the peace here.

Wolin played an important role in the Polish and Scandinavian history too. The “Jomsvikingasaga” is the old Scandinavian book written in the XIIth and XIIIth century in Island. It is a story about Viking brotherhood lived in Xth century in fortificated town called Jomsborg. Jomsborg is the Scandinavian name of Wolin.

About Wolin is the “Legend about Wineta” too. Wineta was the legendary rich town destroyed be the see because the inhabitants was to pride and they didn’t respects the gods and peoples.

The archaeological remains of Wolin are the subjects of scientific research since 50 years. The archaeologists excavated the old houses, roads, harbors, temples, boats, workshops and many thousands of archaeological artifacts like jewelry, tools, clothing’s, weapon, pottery, shoes and so one made of clay, amber, bronze, wood, stone, glass, silver and gold. About the scientific research of Wolin is written many articles and books. Many of the artifacts from the archeological excavations in Wolin can you see in the local archaeological museum in Wolin and very often on the exhibitions in different museums all over Europe.

1	2	3	4	5	6	7	8

9

10

11

12

13

14

15

16

17	18	19	20	21	22	23	24

25	26	27	28	29	30	31	32

33	34	35	36	37	38	39	40

41

LATARNIE MORSKIE

Informacje podstawowe pochodzą ze źródeł własnych, ale mnóstwo wspaniałych ciekawostek, które można tu przeczytać, oraz galerię zdjęć zamieściłem dzięki uprzejmości Pani Moniki Śniedziewskiej. Dziękuję :)

Latarnie morskie są bardzo ważnym elementem oznakowania nawigacyjnego. Pomagają one w prowadzeniu bezpiecznej żeglugi. Rozmieszczenie latarnii uzależnione jest od ukształtowania linii brzegowej. Od średniowiecza ich ilość znacznie wzrosła, wraz z rozwojem żeglugi i techniki.
Budowla, która powstała na wyspie Faros w latach 300-285 p.n.e., wskazywała drogę do Aleksandrii i wywierała tak ogromne wrażenie, że uznano ją za jeden z cudów świata. Trzęsienie ziemi na początku XIV w. prawie doszczętnie ją zniszczyło. Jej konstrukcja przez bardzo długi czas była wzorcem do budowy innych podobnych latarni. Postęp techniki spowodował zmiany w źródle oświetlenia. początkowo był to ogień z drewna, potem węgiel, oleje mineralne, gaz, aż wreszcie żarówka elektryczna.
Latarnie są interesującymi i pięknymi budowlami. Są one niewątpliwą atrakcją turystyczną. Niektóre z nich są udostępniane dla turystów, by mogli się zapoznać z jej budową, historią i wnętrzem. W Polsce jest 15 latarni morskich które posyłają światło w morze od zmroku do świtu.

ŚWINOUJŚCIE

Pozycja: 53°55'03'' N, 14°17'10''E
Wysokość światła : 68m n.p.m.
Posiada dwukolorową charakterystykę światła : białą i czerwoną o zasięgu odpowiednio 24 i 9 Mm.
Nad brzegiem Świny w 1854 r. rozpoczęto budowę 65-metrowej wieży. Światło z niej rozbłysło 1.12.1857 roku. Na początku XXw. ośmiokątną wieżę przebudowano na okrągłą pokrywając ją żółtą i czerwoną cegłą. Ta konstrukcja przetrwała do dzisiaj mimo widocznych pęknięć powstałych w czasie II wojny światowej.
W laternie jest cylindryczna katodioptryczna soczewka o wysokości 290 cm i średnicy 180 cm, w której umieszczono żarówki o mocy 4200 W. Latarnia ta jest bardzo dobrze widocznym znakiem dla statków płynących do Szczecina lub Świnoujścia. Od dwóch lat latarnia po generalnym remoncie znów do zwiedzania. Można do niej dopłynąć statkiem wycieczkowym (z portu kursują specjalne miałe jednostki tylko do latarni) albo dojechać spod dworca PKP autobusem PKS pod latarnię. W latarni jest możliwość wejścia na samą górę, skąd rozpościera się wspaniały widok na Międzyzdroje i część niemiecką np. najbliższy Ahlbeck. Poza tym sympatyczny sklepik wewnątrz latarni z pamiątkami, miła obsługa i mała wystawa tematyczna w jednej z sal. Można na miejscu uzyskać certyfikat imienny na zdobycie najwyższej latarni w Europie - bo taka jest nasza świnoujska gwiazda. Przy latarni jest możliwość zwiedzania jeszcze bunkrów i fortyfikacji pozostałych po II wojnie światowej. Można pójść jeszcze na spacer na falochron wschodni znacznie dłuższy od tego znanego ze słynnym Wiatrakiem. Jest po remoncie. Nie ma już dziur i niebezpiecznych miejsc, w których mogło człowieka podmyć do kanału portowego.

KIKUT

Pozycja: 53°58'59'' N, 14°34'56'' E
Wysokość światła : 91,5 m n.p.m.
Światło białe izofazowe o zasięgu 16 Mm.
Na wschód od miejscowości Wisełka, na 75- metrowym wzgórzu stała wieża widokowa zbudowana z kamieni polnych jeszcze w XIX wieku. W latach 60-tych XX w. podwyższono wieżę i przerobiono ją na latarnię. Okrągła laterna ma szyby tylko od strony morza. Urządzenie optycne wewnątrz latarni składa się z cylindrycznej soczewki i zmieniacza żarówek. Uruchomiono ją 15.01.1962 roku. Jest to latarnia w pełni zautomatyzowana. Nie można jej zwiedzać, ale mimo tego warto jest ją zobaczyć. Sama wieża może nie jest imponująca, lecz mimo tego światło tej latarni jest najwyżej położone, gdyz latarnia stoi na wspaniałym, imponującym klifie.

NIECHORZE

Pozycja : 54°05'47'' N, 15°03'57'' E
Wysokość światła : 62,8 m n.p.m.
Światło białe błyskowe o zasięgu 20 Mm.
45-metrowa wieża została wzniesiona na stromym klifie. Zbudowana jest z jasnożółtej cegły, a na narożnikach ma lizeny wykończone czarna i czerwoną cegłą. Na szczycie jest laterna z kopulistym dachem. Urządzenie optyczne składa się z czterech połączonych dyskowych soczewek i zmieniacza żarówek. Latarnie uruchomiono 1.12.1866 roku. Po licznych zniszczeniach wojenncyh, ponowne uruchomienie nastąpiło 18.12.1948 roku. Budynki i wieża stanowią harmonijny zespół, który dominuje nad innymi zabudowaniami w Nierzorzu. Latarnia jest udostępniona do zwiedzania w godzinach od 10 do 18. W Niechorzu łatwo mozna znaleźć pokój gościnny z widokiem właśnie na tą wspaniałą latarnię. Latarnicy z Niechorza mają swoją własną stronę. Chcesz ją obejrzeć to kliknij TUTAJ.

KOŁOBRZEG

Pozycja :54°11'17'' N ; 15°33'22'' E
Latarnia ma wysokość 26 metrów, wysokość światła : 36,5 m. Zasięg światła wynosi 16Mm czyli 29,6 km.
Latarnia stoi tuż przy wejsciu do portu. Latarnie zbudowano na prawym brzegu Parsęty, przy początku falochronu ochraniającego wejście do portu. Z centrum należy się kierować na północny zachód w stronę portu, gdzie jest wiele miejsc do zaparkowania samochodu w pobliżu latarni. Historia latarni w Kołobrzegu sięga XVII wieku. Wieże były wielokrotnie przebudowywane. Ostatnia z nich, zbudowana w 1909 roku, została wysadzona przez wojska niemieckie w marcu 1945 roku. Obecna budowlę wzniesiono pod koniec lat czterdziestych nie jak poprzednie przed fortem kołobrzeskim, lecz na jego głównej platformie. W 1981 roku, po kapitalnym remoncie zmieniono soczewkę o średnicy 50 cm na nowy, obrotowy zestaw reflektorów halogenowych, zmieniono stare drewniane schody wewnątrz wieży na metalowe.
Latarnia jest udostępniona dla turystów, bilet kosztuje okolo 3 złotych. Otwarta jest w sezonie aż do późnego wieczora, tak więc można podziwiać zachody słońca z tarasu. Latarnia czynna jest też poza sezonem, aczkolwiek w weekendy krócej. Z tarasu rozciąga się fantasttyczny widok na port, miasto, plażę, oraz główke portu wybijającą swój hipnotyzujący czerwono-zielony rytm. Wieczorem można zjeść smaczną rybkę w lokalu przy samej latarni i obserwować snop światła który idzie daleko w morze, w czerń nieba. Nowa latarnia (tzn. ta obecna) nie jest już tak efektowna architektonicznie jak poprzedniczki, ale ma swój charakter.

GĄSKI

Pozycja : 54°14'40'' N, 15°52'30'' E
Wysokość światła : 50,1 m n.p.m.
Światło białe przerywane grupowe o zasięgu 23,5 Mm.
Latarnia morska w Gąskach jest prawie w całości zbudowana z cegły. Jej wieża w dolnej części jest ośmiokątna, a później okrągła. Na najwyższej, nieco szerszej części wieży znajduje się postawa, a na niej oszklona laterna. Na szczyt wioda kamienne schody. Obok znajduje się domek latarnika, a wokół teren otacza wysoki ceglany parkan. Wieża latarni prezentuje się bardzo okazale i stanowi niewątpliwą atrakcję dla odwiedzajacych pobliskie miejscowości. Budowę latarni rozpoczęto w roku 1876, a zakończono na przełomie 1877 i 1878. Wykonana z czerwonej cegly okrągła wieża ma wysokość 41,2 m i średnicę 11,2 m. Po II Wojnie Światowej uruchomiono latarnię ponownie w 1948r. Pomimo swojej grubości ( 2,3m u podnóża ) mury latarni wielokrotnie pękały i wymagały remontow. Konserwowano je w latach 1933 i 1960, a w 1964 mury uszczelniono. Na bocznych powierzchniach dolnej części wieży do dzisiaj widoczne są liczne ślady pęknięć. Latarnia jest wpisana do rejestru zabytków. Z tarasu rozciaga się fantastyczny widok na okolicę.

DARŁÓWKO

Pozycja : 54°26'31'' N, 16°22'51'' E
Wysokość światła : 19,7 m n.p.m.
Światło białe blaskowe grupowe o zasięgu 15 Mm.
W 1885 roku przy wschodnim falochronie zbudowano parterową stację pilotów z wieżą od strony południowej. Przebudowa z roku 1927 spowodowała podwyższenie wieży o jedno piętro. Wmontowano do laterny półcylindryczną soczewkę z żarówką o mocy 500 W. Zimą latarnia jest często oblodzona. Darłówko -latarnia udostępniona do zwiedzania, ładne specjalnie nadrukowane bilety wstępu; które sprzedaje wewnątrz na parterze latarnik, u którego można nabyć kartki pocztowe, literaturę i mapki oraz przewodniki po okolicy. Jest też pamiątkowa pieczątka. Wnętrze latarni ma piękną klatkę schodową i rzeźbione poręcze przy schodach. Na górny taras prowadzą nowe choć bardzo strome drewniane schody. Z laterny widok na kanał portowy, plażę wschodnią i ruchomy rozsuwany most. Latarnia również po całkowitym remoncie. Latem czynna do wieczora. Można oglądać z niej zachodzące słońce.

JAROSŁAWIEC

Pozycja : 54°32'29'' N, 16°32'41'' E
Wysokość światła 50,2 m n.p.m.
Światło błyskowe grupowe o zasięgu 23 Mm.
Budowe latarni rozpoczęto w 1835 roku. W pierwotnej postaci zachowała sie ona do dzisiaj. Zewnętrzna elewacja jest podzielona trzema gzymsami. Aparatura świetlna jest zamontowana na obracającym się stole. Składa się ona z paneli z umieszczonymi w nich żarówkami.

USTKA

Pozycja : 54°35'22'' N , 16°51'25''E
Wysokość światła : 22,2 m n.p.m.
Światło błyskowe przerywane o zasięgu 18Mm.
W 1892 roku przy wschodnim falochronie zbudowano stacje pilotów, która zachowała się do dzisiaj. Od strony kanału portowego przylega do stacji wieża o wysokości 22 metrów. Na jej wierzchołku jest pomalowana na biało laterna. Szklane okna są skierowane w stronę morza. Źródłem światła jest żarówka o mocy 1000W, umieszczona w dwupozycyjnym zmieniaczu. Latarnia przetrwała wojenna zawieruchę. Powtórne zapalenie światła nastąpiło 15.11.1945 roku.

CZOŁPINO

Pozycja : 54°43'12''N, 17°14'37''E
Wysokość światła : 75 m n.p.m.
Światło kolorze białym, literę N w/g Morse'a o zasięgu 12 Mm.
Latarnia jest położona 1000 m od brzegu, na dominującej nad okolicą 50- metrowej wydmie, pomiędzy jeziorami Gardno i Łebsko. Malownicza latarnia stoi na terenie ścisłego rezerwatu przyrody na terenie Słowińskiego parku Narodowego. Zbudowano ją w latach 1872-1875. Urządzeniem optycznym jest wyprodukowana w 1926 roku cylindryczna, katodioptryczna soczewka składająca się z 43 szlifowych pierścieni pryzmatycznych. Wysokość soczewski wynosi 275 cm, a średnica 180 cm. Latarnię można odwiedzać. Wewnątrz znajduje się mały urokliwy sklepik z pamiątkami prowadzony przez latarnika.

STILO

Pozycja : 54°47'18'' N, 17°44'11''E
Wysokośc światła : 75 m n.p.m.
Światło błyskowe grupowe o zasięgu 23,5 Mm.
Latarnię wzniesiono w latach 1904-1906. W czasie jej modernizacji w 1975 roku starą aparaturę wymieniono na nową - na nowoczesne panelowe urządzenie, zamontowane na obrotowym stole. Dyskową soczewkę o średnicy 1150mm umieszczono w Starej Maszynowni w Muzeum Latarnictwa w Rozewiu. Latarnia jest usytuowana około 1000 m od morza w gęstym, malowniczym lesie. Jest to moim zdaniem najpiekniejsza latarnia w naszym kraju. Jej cechą charakterystyczną jest jej kolorystyka. Pomalowana jest 3 kolorami : czerwonym, białym i czarnym. To magiczne miejsce. Latarnia jest tak daleko od 'cywilizacji' iż można smiało powiedzieć że jest ona na 'końcu świata'. Wywarła ona na mnie olbrzymie wrażenie, zakochałem się w niej od pierwszego wejrzenia. Jest niepowtarzalna. Podobnie jak latarnia w Helu.

ROZEWIE

Pozycja : 54°49'54''N, 18°20'20''E
Wysokość światła : 83,2 m n.p.m.
Światło błyskowe o zasięgu 26Mm.
Początki latarni na Rozewiu sięgają aż średniowiecza. W roku 1959 obchodzono jej 600-lecie.
Obecna latarnia została uruchomiona 15.11.1822 roku, lecz uległa kilkakrotnym przebudowom w XIX i XX wieku. Przebudowa w 1910 roku objęła podwyższenie wieży o 5-metrowy ścięty stożek. Światło z morza widziane było ponad drzewami, które z czasem zaczęły je zasłaniać. W 1978 roku podwyższono ltrnie kolejny raz dostawiając 8-metrowy segment. Całkowita wysokośc budowli wynosi 33 metry. Latarnia od 29.06.1933 nosi imie Stefana Żeromskiego - wielkiego pisarza, który wielokrotnie przebywał nad Morzem Bałtyckim, które było dla niego inspiracją. Z latarnią wiążą się też losy rodziny Wzorków, której jeden z członków, Leon, zginął w Piaśnicy w 1939 roku.
Latarnia na Rozewiu jest od 1964 roku pod opieką Towarzystwa Przyjaciół Centralnego Muzeum Morskiego. Jest ona jednym z najstarszych obiektów techniki nawigacyjnej. Jest ona niezwykłym zabytkiem. Obok latarni stoi pomnik Stefana Żeromskiego, autorstwa rzeźbiarza S. Horno-Popławskiego. Choć jest poświęcona pisarzowi to tylko legenda że Żeromski napisał w niej Wiatr od morza. Sam nigdy tam nie dotarł a plotkę wymyślił sam latarnik w celu ściągnięcia turystów. Wewnątrz latarni Muzeum Latarnictwa i piękna wystawa rozłożona na kilku piętrach. Są tam m.in. miniatury wszystkich naszych latarni świecące w taki sposób jak ma to miejsce w rzeczywistości. Widok z góry nie najlepszy, bo wysokie drzewa zasłaniają horyzont i morze, ale warto spojrzeć na okolicę od strony lądu. Niedaleko widać drugą nieczynną już latarnię która jest teraz budynkiem administracyjnym, a kiedyś zastępowała obecną kiedy była za niska aby jej światło pomagało żeglarzom w trafieniu do portów. W chwili gdy obecną latarnię przebudowano i podwyższono druga przestała pełnić swą funkcję, ale jest bardzo ładna i można prawie do niej podejść.

JASTARNIA

Pozycja : 54°42'06''N, 18°41'05''E
Wysokość światła : 22 m n.p.m.
Latarnia emituje białe światło, litera A w/g Morse'a o zasięgu 15 Mm
Obecną latarnię wybudowano w 1950 roku. Na pomalowanej w biało-czerwone pasy 13-metrowej kolumnie, zamontowano diesięciokątną laternę zakończoną stożkowym dachem. Umieszczono w niej cylindryczną soczewkę i dwupozycyjny zmieniacz żarówek. Latarnia ta jest uzupełnieniem nawigacyjnym Półwyspu Helskiego. Jest ona w pełni zautomatyzowana bez nadzoru na miejscu. Stoi na wysokiej wydmie przy jednym z wejść na plażę, warto do niej podejść kawałek po zarośniętej wydmie pod górę. W latach 70-tych nie była jeszcze tak zasłonięta drzewami. W tej konstrukcji wykorzystano m.in. buczek przeciwmgłowy stojący kiedyś przy latarni Stilo. Kiedyś (przed wojną) Jastarnia miała swoją latarnię w miejscowości Jastarnia-Bór. Do dziś trudno mi dokładnie ustalić to miejsce. Ponoć zachowały się jej fundamenty, ale jest to gdzieś na wydmach na trasie Jastarnia-Jurata. Niedaleko od latarni w stronę wschodnia jest udostępniona do zwiedzania wieża (była obserwacyjna wieża wojskowa). Za symboliczną złotówkę można wejść na tą ażurową i niezbyt stabilną konstrukcję, choćby po to aby podziwiać latarnię Jastarni i ciekawy architektonicznie Dom Zdrojowy z dużą przeszkloną okrągłą rotundą ściany bocznej.

HEL

Pozycja : 54°36'06''N, 18°48'56''E
Wysokość światła : 38,5 m n.p.m.
Światło izofazowe, białe o zasięgu 17 Mm.
Obecna latarnia stoi tuz obok miejsca, w którym stała latarnia zburzona w trakcie działań wojennych 19-09-1939. Obecna latarnia została wybudowana w ciągu 7 miesięcy przez mieszkańców Helu w 1942 roku. Na ośmiokątnej wieży, o wysokości 40 metrów zbudowanej z czerwonej cegły, umieszczono dwupozycyjne zmieniacz z żarówką. Helska latarnia ma bardzo duże znaczenie dla statków zmierzających lub wypływających z Gdyni lub Gdańska. Jest ona bardzo piekną smukłą latarnią. Stoi w gęstym lesie niedaleko wytyczonego przejścia do plaży. Można ją zwiedzać, powiem więcej nawet trzeba. W latarni jest mały sklepik z pamiątkami, przy niej punkt z napojami i lodami. W ciągu dnia jest dwugodzinna przerwa , ale warto poczekać i w tym czasie zwiedzić okolicę. Z laterny widok cudowny na Trójmiasto (przy bardzo dobrej widoczności) i cypel helski. Na zachód widać najwyższą górę w okolicy - wydmę tzw. Górę Szwedów, na której są resztki (dosłownie) drugiej helskiej latarni. Działała ona do początku lat 90-tych jednak została całkowicie zdewastowana przez wandali bo była bez nadzoru i w pełni zautomatyzowana. Piesza wycieczka do niej plażą to spora wyprawa ale warto to przeżyć. Kiedyś tereny wojskowe i płot uniemożliwiały do niej dotarcie wybrzeżem. Latarnia pomału się zawala, budynek przy niej już zupełnie zmarniał i rozpadł się. Jest to konstrukcja ażurowa, ale niebezpiecznie na nią wchodzić bo brak tam wielu elementów. Na wydmach okolicznych wspaniałe bunkry i fortyfikacje z okresu II wojny. Jeden z programów nagrywał tam B. Wołoszański właśnie o tych umocnieniach, które miasto chce doprowadzić do lepszego stanu i udostępnić chętnym zwiedzającym.

GDAŃSK - PORT PÓŁNOCNY

Pozycja : 54°24'04''N, 18°41'56''E
Wysokość światła: 56 m n.p.m.
Światło białe przerywane o zasięgu 25Mm
Światło na wieży Kapitanatu Portu w Porcie Północnym zostało uruchomione 1984 roku. Wieża ma kształt czworokątu, jest pomalowana na niebiesko. W przeszklonej laternie umieszczono urządzenie obrotowe zaopatrzone w żarówki reflektorowe. Można podjechać pod samą wieżę, która jest też jednocześnie kapitanatem portu, jej konstrukcja jest nowoczesna i nie przypomina sylwetki typowej latarni. Ciekawsza jest druga już nieczynna latarnia w Nowym Porcie. Choć otoczona płotem można podejść bardzo blisko. Dojazd jest możliwy kolejką podmiejską do końca na stację Nowy Port. Ma wspaniałą architekturę, otoczenie jest w remoncie i rekonstruuje się właśnie stare ozdobne latarnie, schody na nabrzeże i pobliskie budynki. W czasie wojny trafił w latarnię pocisk i widać to w jej sylwetce. Oczywiście miejsce jest naprawione, ale jest wyraźnie inny rodzaj cegły. Ciekawe wejście i wspaniałe stare omszałe schody.

KRYNICA MORSKA

Pozycja : 54°23'13''N, 19°27'12''E
Wysokość światła : 53 m n.p.m.
Światło białe blaskowe, o zasięgu 18Mm.
Na północny wschód od Krynicy morskiej na 25-metrowym wzgórzu odbudowano latarnię, która uległa zniszczeniu w trakcie II wojny światowej. Nowa latarnia została zbudowana na przełomie lat 50-tych. 25.08.1951 roku uruchomiono aparature optyczną. Składa się ona z cylindrycznej soczewki w której umieszczony jest dwupozycyjny zmieniacz żarówek

SOPOT

To wieża przy Instytucie Balneologicznym na prawo od molo. Aby się na nią wspiąć trzeba niestety najpierw zapłacić za wstęp na molo, potem osobno na latarnie (1 zł). Kiedyś nie zaliczano jej jako światła nawigacyjnego, teraz się to zmieniło i w opracowaniach o latarniach włącza się ją w poczet naszych latarni. Z góry wspaniały widok na plażę, Sopot, molo i cały morski horyzont. Po lewej stronie ładnie widać stromy brzeg na plaży Gdynia Orłowo gdzie jest równie ładne molo, wcale nie takie krótkie. Sympatyczna trasa nadmorska wiedzie od Gdyni z przystani jachtów pieszo aż po molo w Sopocie. Przy bardzo dobrej widoczności z latarni Sopot widać Półwysep Helski. Wieczorem przed powrotem do domu należy udać się na koniec mola, by zobaczyć wspaniała panoramę miasta oraz latarni morskiej wysyłającej w morze swoje światło. Kątem plując ;) ten wspaniały widok kiedyś jako mały chłopiec wróciłem do domu po północy.. oj działo się wtedy działo...

Latarnia Arctowski w polskiej stacji badawczej PAN-u na Antarktyce.

Znajduje się na Wyspie Króla Jerzego, w Archipelagu Szetlandów Południowych, nad Zatoką Admiralicji. Założona w 1977 roku przez PAN (Instytut Ekologii) przy pomocy MEN-u. Zimą przebywa tam ok. 20, a latem ok. 70 naukowców. Oczywiście nikt z nas jej nie zobaczy. Nie jest do zwiedzania. Ma charakterystyczne białe i czerwone pasy i pionowy napis Arctowski. Można poszukać fotek w Internecie.

LATARNIE HISTORYCZNE

LATARNIA OKSYWIE

Zbudowano ją w 1887 roku i w październiku zapalono na niej pierwsze światło. Miała pomóc statkom które minęły już Półwysep Helski. Była umieszczona na wysokim klifie i składała się z ośmiokątnej wieży i budynku latarników. Już w 1933 zlikwidowano ją gdyż dostatecznie spełniały swoja funkcję światła naprowadzające na port Gdyni. Budynek przejęła administracja wojskowa. W czasie II wojny cały budynek został zniszczony a do dziś nie zachowało się nic po tej latarni. Nie ma na ten temat materiałów źródłowych, a w ogóle chyba teraz jest to teren wojskowy, więc o poszukiwaniach nie ma mowy. Czasami zdarzają się w kolekcjach zbieraczy kartek pocztowych stare wizerunki tej latarni. Trudno cos więcej powiedzieć i wywnioskować gdzie dokładnie ją zbudowano.

LATARNIA REGOUJŚCIE

O porcie Regoujście piszą już dokumenty z XIII w. Zezwalały one na swobodna żeglugę Regą. Żegluga i handel w Trzebiatowie kwitły. Sąsiednie miasta (m.in. Kołobrzeg) zazdrościły takich kontaktów i rozkwitu miasta więc zablokowały ujście Regi. Aby znaleźć wyjście z sytuacji mieszkańcy trzebiatowa przekopali nowe koryto dla Regi i zbudowali nowy port. Obecnie jest to miejsce gdzie leży wieś Mrzeżyno. Przypuszcza się że była tam druga najstarsza po Wisłoujściu polska latarnia morska. Niestety na jej temat mamy tylko bardzo stare źródła pisane oraz mapy z XVI wieku wskazujące na istnienie tam jakiejś wieży nawigacyjnej. Prawdopodobnie światło palono na wieży kościoła albo było tak jak w Wisłoujściu była to jednocześnie wieża latarni i wieża o charakterze obronnym. Zaznaczona na starych mapach latarnia mogła istnieć jeszcze w starym porcie. Tego nie da się stwierdzić na pewno. Po XVI w powstawały w Gdańsku i Kołobrzegu nowsze mapy wybrzeża z zaznaczeniem latarni ale nie zachowały się więc tym samym nie potwierdzą istnienia w wiekach późniejszych światła w Regoujściu. Oczywiście do dziś nic się nie zachowało.

WINETA

U ujścia Odry do Bałtyku przed tysiącem lat (właśnie tak dawno!) istniał bogaty port Słowian - Wineta. Handlowali z całym światem, ale jak podaje legenda bogactwo zawróciło ludziom w głowach a pycha opanowała wszystkich mieszkańców i morze w swej zemście pochłonęło i zatopiło całe miasto. Legenda Winety nie jest jednak tylko bajką. Od lat naukowcy badają na ile jest zgodna z prawda i toczą się na ten temat prawdziwe spory naukowe. Legenda legenda ale jak podają kroniki z XI wieku największą osobliwością Winety była latarnia morska. Sama nazwa w różnych dokumentach określana jest różnie. Kronikarze piszą: Jumne, Jumneta, Jomsborg... To właśnie te ster kroniki podawały że znajdował się tam tzw. Garnek Wulkana, który interpretuje się na latarnię, co jest wielce prawdopodobne bo jakoby mieszkańcy mieli stałe kontakty z grekami, włochami i arabami, w portach których świeciły już dawno takie Garnki Wulkana. Możliwe więc że na wzór tamtych latarni zbudowali swoją. Wsród badaczy przeważa pogląd że była to pierwsza latarnia na Morzu Bałtyckim. Ale dokładna jej lokalizacja nie jest możliwa nazadnej z map. Hipoteycznie lokalizuje się ją tam gdzie na XVI- wiecznej mapie jest naniesiona Wineta-Julin, bądź polskie mapy sprzed pól wieku lokalizują ją pomiędzy ujściem Piany a Świny.

TWIERDZA WISŁOUJŚCIE - uchodziła też za latarnię - obecnie w remoncie - w Gdańsku. Przepływa się do niej promem rzecznym osobowo-samochodowym. Można ją zwiedzać mimo remontu. Trochę tak nieoficjalnie – na razie. Jest najstarszą latarnią Gdańska. Kiedyś palono na niej światło dziś to zabytek klasy zerowej i światowy fundusz Unesco (chyba - nie mam pewności) dał pieniądze na ratowanie tego zabytku jako dziedzictwa europejskiego. Można o tym poczytać w Internecie. Trzeba dojechać do Nowego Portu potem są już oznakowania. W dni świąteczne niestety prom nie kursuje. Ale nawet z drugiej strony widok jest ładny, bo to charakterystyczna okrągła twierdza z wieżą pośrodku.

GALERIA ZDJĘĆ KILKU POLSKICH LATARNI

Te wspaniałe zdjęcia, które można obejrzeć poniżej zamieściłem dzięki uprzejmości pani Moniki Śniedziewskiej. Pani Monika jest autorką tych wspniałych fotografii. Miłego oglądania.

Niedźwiedź Morski i Wilk z Bagien: historia bałtyckich trzęsień ziemi
21-01-2005
Próbę racjonalnej interpretacji zdarzeń legendarnych podejmuje geomitologia, nowa sfera rozważań interdyscyplinarnych. Przykładem takiej interpretacji jest hipotetyczna transgresja wód Morza Śródziemnego, przez cieśninę Bosfor, do „jeziora” zajmującego najgłębszą część misy obecnego Morza Czarnego. Transgresja miała utrwalić się w pamięci narodów jako biblijny potop. W geomitologii obszaru południowo-zachodniego Bałtyku, z czasów sprzed utrwalania faktów w formie pisemnej, zachowało się szereg przekazów ustnych, które opisują naturalne zdarzenia geologiczne w formie legend. W Skandynawii stare nordyckie podania mówią o Wilku z Bagien (Fenris Wolf), gigantycznym potworze, uwięzionym przez boga Thora na mocnym łańcuchu w głębi gór. Ponoć gdy Fenris wył to ziemia drżała gwałtownie. Według N. A. Mörnera, profesora uniwersytetu sztokholmskiego jest to w miarę okładny opis trzęsienia ziemi. Thor skuwa łańcuchem Wilka Fenrisa - XIX-wieczna rycina, autor nieznany Tarcza skandynawska na skutek obciążenia, a następnie odciążenia, lądolodem o grubości 3,0 – 3,5 km, podlega ruchom izostatycznym (glacizostatycznym). Szczególnie intensywnie ruchy zachodziły bezpośrednio po ustąpieniu lądolodu i jego wytopieniu 11 000 – 9 000 lat temu. Zjawisku temu towarzyszyły liczne i bardzo silne trzęsienia ziemi o magnitudzie 7,0 stopni w skali Richtera. Szybkość podnoszenia terenu w centrum dochodziła do 40 cm – 50 cm rocznie, tj. 1,4 mm/dzień. Obserwowane współcześnie tempo podnoszenia Fennoskandii. Cięcie warstwicowe co 1 mm/rocznie. Według W. Fjeldskaar et al. 2000 Glacizostazja Skandynawii trwa nadal. Centrum ruchu znajduje się w Skuleberget, na zachodnim obrzeżu Zatoki Botnickiej, gdzie szybkość podnoszenia litosfery obecnie dochodzi do 14,0 mm/rok. Proces wypiętrzenia zachodzi generalnie wielkopromiennie, jednak częste są gwałtowne przemieszczenia na liniach uskoków, czyli z trzęsienia ziemi. A jak było i jest na naszym obszarze? Lądolód z obszaru Polski środkowej i północnej ustąpił 5 tys. lat wcześniej niż z obszaru Skandynawii. Postój na linii moren, sięgających do Leszna, miał miejsce 18 000 lat temu, na linii moren pomorskich 16 200 lat temu, ostatecznie obecne tereny Polski lodowiec opuścił około 14 000 lat temu. Odstępowaniu czoła lądolodu z terenu Polski ku północy również towarzyszyło zjawisko glacizostazji i również był to okres trzęsień ziemi na naszych terenach. Silne trzęsienia ziemi w Skandynawii z lat 11 000 – 9 000 lat temu były u nas wyraźnie odczuwalne. Zasięg obecnego wielkopromiennego podnoszenia Skandynawii zaznacza się w kierunku południowym aż do linii Kalinigrad – Smołdzino – Łeba, obejmuje także Bornholm i północną Danię, czyli miejsca występowania trzęsień ziemi w ostatnich 100 latach. Podnoszący się, centralny obszar w rejonie zatoki Botnickiej, jest otoczony obszarem o zmiennych tendencjach ruchów pionowych. Gwałtowne wstrząsy skorupy ziemskiej na terenie Polski północnej nie są uwarunkowane jedynie ruchami tarczy skandynawskiej. Pewną rolę odgrywają też młode, wciąż niezakończone, ruchy orogenezy alpejskiej na południu Europy oraz przyczyny miejscowe - przemieszczenia warstw skalnych na skutek zmian chemicznych (zjawiska krasowe) oraz ruchy soli (halotektonika). Zdarzenia legendarne na obszarze Pomorza Zachodniego to między innymi : gwałtowne podniesienie dna Dziwny w okolicy Wolina w XI w.; (podniesione dno uniemożliwiło atak łodzi wikingów na Wolin i ułatwiło obronę mieszkańcom); tzw. cud św. Ottona z 1194 roku, który polegał na podniesieniu terenu i lokalnym osuszeniu miasta Wolina; co umożliwiło budowę kościoła. Zarówno Dziwna jak i Wolin położone są na przecięciu uskoków ponadregionalnych: Świnoujścia – Drawska oraz Kamienia Pomorskiego. Opisane w artykule A. Piotrowskiego i C. Z. Gałczyńskiej  - „Wineta, niedźwiedź morski, czyli o zmianach linii brzegowej pomiędzy Rugią a Uznamem” (Literatura) gwałtowne zmiany linii brzegowej w rejonie Wolin – Uznam – Rugia przynajmniej w pewnym stopniu związane są z trzęsieniami ziemi. Zjawisko to przedstawione jest w legendach jako efekt działalności Niedźwiedzia Morskiego. Według Brueggemanna, 1779, tłum. C.Z. Gałczyńska 2001 : „Bałtyk posiada także często swoją własną pogodę, która z pogodą lądowa nie ma związku; czasami jednakże tylko rzadko, występuje podwodna burza w tymże (Bałtyku), o czym można wnioskować z tego, że przy czystym i spokojnym niebie, daje się słyszeć wzdłuż pomorskich brzegów morskich toczący się grzmot, a na ląd wyrzucane są nieżywe lub na wpół żywe ryby morskie i przybrzeżne. Tak było np. 3 kwietnia 1757 r. około południa przy spokojnej i jasnej pogodzie, brzeg Bałtyku koło Trzebiatowa nad Regą stał się nagle tak wzburzony, że wysokie fale zerwały duży prom zacumowany w porcie i przeniosły daleko na ląd. Poczym kiedy to (falowanie) się trzykrotnie powtórzyło morze stało się znowu spokojne. Żeglujący mieszkańcy wybrzeża nazywają to znane im zjawisko „Niedźwiedź Morski” (Seebaer).” Według T. Noacka, 1827, tłum. C.Z. Gałczyńska, 2001: „...niezwykle gwałtowne, ale relatywnie rzadko występujące, pozornie od kierunku wiatru niezależne i nie przez sztormy wywołane falowanie Bałtyku (...). Mieszkańcy wybrzeża wywodzą sobie nazwę „Niedźwiedź Morski” od osobliwego, poprzedzającego to zjawisko huku bądź grzmotu z morza.”  W 1625 roku, w okolicach Kozielic, 40 km na południowy wschód od Szczecina oraz w innych miejscach, wody zabarwiły się na czerwono; wyglądały jak cuchnąca siarkowata materia. 1 marca 1779 roku wysoka fala zalała część Łeby i przeniosła statek do ogrodów gdzie osiadł. Trzy godziny później morze cofnęło się od wybrzeża w Kołobrzegu, mimo że pogoda była spokojna. Jednocześnie na przyległym lądzie ludzie obserwowali dziwne zachowanie zwierząt w polu. Odgłosy dudnienia sugerują wstrząs sejsmiczny jako przyczynę tego zjawiska. Zjawisko „Niedźwiedzia Morskiego” było obserwowane nie tylko przy spokojnym morzu i stanie atmosfery, ale także przy silnych huraganach. Geneza zjawiska nie jest do końca poznana.

Pomorze Zachodnie w podaniach i legendach

Magda Zielska

Czy możemy mówić o historii miasta, regionu, państwa mając do dyspozycji jego podania, legendy? Czy nie są one tylko odzwierciedlenie ludowej wyobraźni? Czy można powiązać prawdziwe wydarzenia z opowiadanymi w zimowe wieczory baśniami? Jeśli tak, to na ile są to wydarzenia prawdziwe, a na ile fantazja czy świadoma interpretacja?

Pomorze Zachodnie to region dzisiejszej Polski mający nie tylko bogatą i niezwykle burzliwą historię, ale również fascynujący zbiór legend, które nierozerwalnie się z nią łączą. Ogromny obszar położony między rzeką Łabą na wschodzie a Zalewem Szczecińskim i dolną Odrą na zachodzie, na północy sięgający po Bałtyk, na południu zaś graniczący z Ziemią Lubuską i Wielkopolską, był widownią przenikania się wielu narodowości. Stanowił region wpływów czterech państw: Polski, Niemiec, Danii i Szwecji i jako taki jest w pewnym stopniu ich mieszankę (Ślaski 1969). Nie dziwi więc wielość źródeł i to nie tylko archeologicznych, ale również pisanych. Tylko tutaj na ziemiach dzisiejszej Polski mamy poświadczone świątynie pogańskie (Słupecki L.P. 1994, s. 65) i opisy kultu. Bogata tradycja ma swoje przełożenie na mnogość podań, wielość legend. Czy trzeba sprawdzać pokrycie ich w faktach historii, może wystarczy, iż są i przypominają niematerialne bogactwo ludu Pomorza Zachodniego. Myślę jednak, że próba zajrzenia w legendy północno-zachodniego pogranicza Polski jest nie tylko próbą ich przedstawienia, ale również ukazuje złożoność problematyki, rozwoju czy choćby istnienia w dzisiejszym świecie. Uważam to za celowe tym bardziej, iż naukowe ich opracowania stanowią rzadkość, a duże ilości materiału zebranego przez folklorystów, etnografów bądź miłośników kultury pomorskiej, zalegają archiwa muzeów i bibliotek (Łysiak 1995, s.1).

Choć legend dotyczących tego terenu znamy bardzo dużo, dotychczas tylko jedna z nich doczekała się naukowego opracowania (Kiersnowski 1950). „Legenda Winety” Ryszarda Kiersnowskiego to czołowa pozycja w poznaniu procesów towarzyszących powstawaniu i rozwijaniu się legend. Autor opisuje historię „polskiej Atlantydy”, miasta-portu pochłoniętego przez morze za pychę jego mieszkańców. Szczegółowy szkic legendy badający nie tylko jej dzieje, ale również tło historyczne daje pełny zapis rozwoju podania zrodzonego w wyobraźni a opartego o prawdziwe przesłanki (Kiersnowski 1950, s.64-111). Warto by się zastanowić jaką drogę musiały przejść inne opowiadania znane w dzisiejszej literaturze by osiągnąć obecny stan. Co w nich jest stałe, niezmienne a co zmieniało się pod wpływem bodźców zewnętrznych. Legendy Pomorza Zachodniego podzielić można za Stanisławem Świrko na dziesięć kategorii (Świrko 1986). Autor szereguje legendy na podstawie tematyki w nich zawartej. Mamy więc, z jednej strony, podania „o władcach Pomorza Zachodniego”, „o dawnych panach i poddanych”, „o grodach pomorskich i ich mieszkańcach”, „o zbójcach i piratach”, „o dawnych bogach i bożkach pogańskich tudzież o kościołach, klasztorach i zakonnikach” czy wreszcie wiele mówiący tytuł: „w walce o ziemię ojczystą”. Z drugiej zaś „baśnie o karzełkach, diabłach, czarownicach i strachach”, „o zaczarowanych skarbach, szczęściu i ludzkiej chciwości”, „o miłości rycerskiej i wieśniaczej”, „o morzu, jeziorach, rzekach i dzielnych rybakach”. Nie przypadkowo podzieliłam powyższe tytuły na dwie grupy. Pierwsza bowiem swą tematyką nawiązuje do historii, druga natomiast do opisu wprowadza wydarzenia fantastyczne, których odpowiedniki spotkać możemy zarówno w literaturze polskiej jak i światowej. Lektura ta, przeznaczona dla szerokiego odbiorcy, nie stanowi źródła do poznania struktury literackiej legend. Nie spotka tu czytelnik charakterystycznych dla folkloru środków artystycznych (Moszyński 1968, s.666-732). Choć można zarzucić Stanisławowi Świrko brak fachowości to jego praca jest jedynym z najbardziej obszernych kompendiów znanych podań, legend i baśni Pomorza Zachodniego. Rejon ten obfituje nie tylko w baśnie i legendy, ale również słynie z bogactwa różnego rodzaju pieśni (Kolberg 1965). Usytuowanie na granicy kilku kultur łączy w sobie ich pierwiastki, przejawiające się w wszystkich aspektach kultury i sztuki Pomorza Zachodniego. W podaniach dowodem tego jest postać przedstawiciela mocy piekielnych – diabła. Diabeł pomorski mimo, iż rozpowszechniony przez duchowieństwo chrześcijańskie, spotykany jest również w religiach pogańskich. Na Pomorzu Zachodnim przybiera on najczęściej zwierzęcą fizjonomię. Czasem spotykamy go pod postacią kozła lub świni. Może być to reminiscencja wierzeń staronordyckich gdzie boga Thora przedstawiano jako kozła a boginię Freyie jako dzika lub świnię (Łysiak 1998).

Tylko dla tych terenów Polski posiadamy źródła opisujące religię przedchrześcijańską (Wikarjak 1979). Misja chrystianizacyjna Ottona z Bambergu i spisane na jej podstawie żywoty świętego to doskonałe źródło do poznania ludu zamieszkującego południowe pobrzeża Bałtyku. Wraz z nadejściem chrześcijaństwa, rozwojem struktury kościelnej zatracały się kolejne pierwiastki pogaństwa. Kościół prowadząc „walkę o dusze” toczył jednocześnie bój z potęgą bóstw pogańskich. W legendach Pomorza Zachodniego znajdziemy wiele tego typu przykładów. Legenda „Klęska Balbuka” (Bojar-Fijałkowski 1986, s.173-176) przedstawia wydarzenia rozgrywające się w czasach misji Ottona. Biskup głoszący poganom naukę Chrystusa przedstawiony jest tu jako człowiek spokojny, pewny siebie. Posąg Belbuka, boga tych ziem, został zatopiony w wodach jeziora przez świtę kapłana. Inna legenda „Wróżba Swantewita” (Bojar-Fijałkowski 1986, s.179-185) opowiada o kupcach, którzy zachęceni pomyślną wróżbą boga Swantowita, wypłynęli w morze, gdzie rozszalała się burza. Rozbitkowie zostali uratowani przez zakonników z klasztoru cystersów a po odzyskaniu sił przyjęli wiarę chrześcijańską i w podzięce wystawili kaplicę na Górze Chełmskiej pod Koszalinem. Tyle mówią legendy o „walce” starych bogów z nową wiarą. Z niej, jak przekonują nie tylko podania (Ślaski 1969 s.153-164), ta druga siła wychodzi zwycięsko. Ale nie tylko o triumfie chrześcijaństwa poświadczają legendy. Po skonsolidowaniu się hierarchii kościelnej możemy zaobserwować liczne nadużycia ze strony duchowieństwa. O takich opowiada podanie „Płaczące dzwony” (Bojar-Fijałkowski 1986, s.208-212). Za swą wiarołomność zakonnicy trzęsieccy ukarani zostali śmiercią w odmętach Jeziora Trzęsieckiego. Innego zakonnika cudem uratowano od mąk piekielnych. Wystawiony na pokusy przez diabła, przyjął jego ofertę: za potrawę z ryb śródziemnomorskich oddał mu swą duszę. Podanie „Opat Bruno z Kołbacza” (Bojar-Fijałkowski 1986, s.214-218) opisuje nie tylko przezwyciężenie sił diabelskich (nie wodą święconą ale sposobami ludowymi!), ale także pojawienie się sieji w polskich jeziorach.

Opowieści z terenów Pomorza Zachodniego to skarbnica wiedzy o ówczesnym świecie. Ciekawym jest jednak problem ich powstawania. Ile jest tu pierwiastka ludowego, a ile naukowego (Kadłubiec K. D. 1969, s.171-178; Moszyński 1968, s.648-650). Jaki jest rdzeń legendy. Jak polityka, prądy literackie, przypadek, wpływały na obecny kształt legend. Bez wątpienia część z nich opiera się na autentycznych przesłankach. Przykładem może tu być wspomniana wcześniej Wineta. W legendzie (Świrko 1986, s.347-358) spotykamy się z zatopionym miastem, sławnym na cały ówczesny świat. Usytuowana u ujścia rzeki Dziwny pojawia się co pewien czas na powierzchni Zalewu Odrzańskiego. Jej upadek legenda wiąże z pychą mieszkańców oraz najazdem duńskim. Jak wykazał Kiersnowski (Kiersnowski 1950) w podaniu tym nastąpiła synteza kilku wydarzeń rozgrywających się u ujścia Odry. Wskazał jednocześnie, iż gród o nazwie Wineta wcale nie istniał. Śledząc jej rozwój stwierdził, że następowało tu powielanie błędów w kolejnych „opracowaniach” legendy. Pociągnęło to za sobą zatracenie źródła pojawienia się podania i jego historycznych wątków.

Legendy są interesującym problemem badawczym. Należy jednak żałować nad brakiem filologicznych a co za tym idzie etnograficznych ich opracowań (Moszyński 1968, s.778-779).

Celem podań, legend, mitów czy baśni może być ostrzeganie przed złymi mocami, tłumaczenie pojawienia się określonych przedmiotów w określonych miejscach, ale również podawanie źródłoznawstwa.

Kamień Pomorski, nazwa miasta na wyspie Wolin, miał pochodzić od wielkiego kamienia położonego na mieliźnie koło Wyspy Chrząszczewskiej (Buczyński, Świrko 1986, s.384-385). Z kolei nazwa wieży kamiennej, „Morze Czerwone”, stanowiącej część średniowiecznych umocnień Stargardu Szczecińskiego (Buczyński 1986 s. 386-387) pochodzi najprawdopodobniej od nazwy bagien, które zabarwione na czerwono od rudy darniowej, znajdowały się blisko niej. Powstanie wsi Sowno legenda tłumaczy przezwiskiem bednarza, który za pracę wykonaną dla klasztoru kołbackiego otrzymał złote dukaty i założył osadę (Buczyński 1986 s.445-453). Legendy te zawierają w sobie pierwiastki wielu podobnych legend polskich i światowych. Nazwy takie tworzone są od charakterystycznego ukształtowania terenu, od osoby, zwierzęcia (nazwy eponimiczne).

Wśród podań pomorskich są również powiązane ściśle z danym obszarem, opisujące wydarzenia historyczne. Takimi są legendy dotyczące władców Pomorza Zachodniego, ze sławnego rodu Gryfitów. Jedno z podań tłumaczy herb książęcy: Gryfa. Inne opisują prywatne życie poszczególnych władców. Jednym z najciekawszym podań jest historia życia Sydonii Bork (Rzeszowska, 1986, s.77-83). Śmierć dumnej szlachcianki skazanej przez Franciszka IX w XVII wieku, to jedno z wielu niechlubnych poczyń tego władcy (Boras 1996, s.332-335). Szybkie i bezdzietne śmierci kolejnych książąt z dynastii Gryfitów sprawiły, iż blisko osiemdziesięcioletnią Sydonię Bork oskarżono o czary, ścięto a później spalono na stosie. Historia tej kobiety wpisała się do kanonu podań pomorskich mimo, iż nie opisywała zamierzchłej historii. Posiadała jednak element niewytłumaczalny dla ówczesnego społeczeństwa. Niespełniona miłość do jednego z Gryfitów, urażona duma, konfiskata majątku Sydonii, osadzenie w klasztorze, to wszystko złożyło się na powstanie legendy.

Nadbałtyckie położenie Pomorza Zachodniego stworzyło dogodną sytuację dla korsarstwa. Wyprawy morskie podejmowano bądź pod berłem władców, bądź przeciwko nim. Nierzadko korsarze stawali się bohaterami uciśnionych. Postaciami, które w miarę upływu lat coraz bardziej obrastały w legendę, a ich czyny opiewano w licznych podaniach. Jedno z najpiękniejszych ukazuje dzieje Stenki, korsarki wolińskiej (Świrko 1986, s. 431-436). Legenda o Stence łączy w sobie uniwersalne podania o „grabieniu bogatych i rozdawaniu biednym”. Prosta dziewczyna przewodziła grupie piratów zwabiających i okradających statki kupieckie. Jak głosi podanie korsarze mieli swoją kryjówkę na wyspie położonej na jeziorze Gardno, w którego głębinach do dziś dnia znajduje się skarb piracki. Podania o skarbach od zawsze pobudzały wyobraźnię. Ukryte kosztowności mógł wydobyć tylko człowiek szlachetny o czystym sercu. Zdarzało się również, iż musiał przejść przez liczne próby i często okazywał się niegodny skarbu, który oczekiwał w miejscu ukrycia na następnego śmiałka.

W legendach i podaniach zawierających wydarzenia prawdziwe ale również wątki fantastyczne, niewytłumaczalne, szczególną uwagę należy zwrócić na język. To, w jakie formy literackie wzbogacone jest podanie określa nam w dużej mierze jego pochodzenie (Moszyński 1968, s.650). Jak się okazuje twórczość literacka i chłopska przeplatały się ze sobą a konsekwencją tego procesu jest dzisiejsza literatura powszechnie zwana ludową.

Legendy powstają według ściśle określonego kanonu (Moszyński 1968, t.2, cz.2 s.652-656). Są to tzw. ramy zewnętrzne w które „wciska” się treść podania. Prawdziwa historia dzielona jest na etapy. Do nich dodawane są różnego rodzaju wątki nieprawdziwe, fantastyczne. U Słowian spotykamy się ze stosunkowo niewielka ilością fantastyczności dużą natomiast rolę odgrywa symbolizm i emfaza. Dla dodania atrakcyjności wprowadza się dialogi, zdarzenie umieszcza się w odpowiedniej przestrzeni. Nazwy własne pełnią w mitach funkcję szczególną (Adamowski 1999, s.183-185). Taka sama prawidłowość zachodzi w tematyce podania. (Adamowski 1999, s. 197).

Badanie legend jest również utrudnione ze względu na ich epicki charakter. Znacznie szybciej dociera się do źródła powstania liryki dzięki użytym środkom artystycznym. Jak wykazał Kiersnowski (Kiersnowski 1950) droga powstania legendy czy podania może być niezwykle zawiła i trudno dojść do informacji wyjściowej która dała jej początek.

Mimo, iż poszczególne podania rodzą się z wydarzeń historycznych, nie należy szukać w nich odzwierciedlenia historii. Legenda bowiem łączy w sobie wątki rozgrywające się na przestrzeni wieków, nie rozdziela wydarzeń wcześniejszych od tych późnych. Charakteryzuje się specyficznym ujęciem czasu i przestrzeni. Tu czas i przestrzeń określane są często ogólnie, a szczególny nacisk położony jest na wydarzenie. Wydarzenie, które zainicjowało proces tworzenia się legendy. Musiało być ono obserwowane przez wiejską społeczność danego obszaru i odcisnąć na niej określone piętno: negatywne bądź pozytywne. Podobnie dziwne, piękne bądź święte przedmioty stopniowo mogły obrastać w legendę (Łysiak 1995, s.11-12).

Legendy i podania stanowiące niematerialny dorobek wielu pokoleń są realnym odbiciem naszej umysłowości. Odzwierciedlają ludzkie pragnienia o ukrytych skarbach, przekonania o duchach, fantastykę i realizm tkwiące w każdym ludzie na ziemi. Dziś znaleźć w nich można echa minionych epok, ludzi podobnych do nas, którzy tylko dzięki legendom przetrwali w pamięci potomnych.

CZY POMORZANIE BYLI WANDALAMI?

Po zdobyciu i złupieniu Rzymu w 455 roku, nazwa plemienna najeźdźców Wandalów stała się synonimem dzikiego okrucieństwa i niszczycielstwa. Dlaczego więc XIV-wieczny, pomorski kronikarz utrzymywał, iż byli oni przodkami jego ludu? Czy rzeczywiście plemiona Pomorza spokrewnione były z okrutnymi zdobywcami Rzymu i Kartaginy?

Tradycja dziejowa odgrywała doniosłą rolę w życiu ludzi średniowiecza. Na każdym bowiem kroku człowiek stykał się z przeszłością upersonifikowaną w postaciach świętych, cesarzy, królów, bohaterów czy tyranów. W wiekach średnich obraz przeszłości wypełniały dzieje narodu wybranego, objawienia Chrystusa i walki państwa Bożego z państwem ziemskim. Zdaniem myślicieli wieków średnich biblijna wykładnia początków ludzkości nie dopuszczała możliwości, aby jakikolwiek lud znalazł się poza katalogiem dotychczas znanych. Stąd też powstawała potrzeba włączenia historii wszystkich krajów i wspólnot do obowiązującego kanonu wykładu dziejów.
Ambicją kronikarzy czy to Franków, Anglosasów lub Polaków było wykazanie, że ich pobratymcy mogli odwoływać się do starego i uznanego rodowodu. Przykładem typowej legendy etnogenetycznej jest tzw. trojański rodowód Franków. Według pochodzącej z VII wieku kroniki Fredegara pierwszym królem Franków miał być, nie kto inny jak sam Priam - doskonale znana postać "Iliady".
Pojawienie się na arenie dziejowej pod koniec X wieku państwa polskiego zrodziło podobną potrzebę określenia miejsca "nowego" ludu wśród królestw europejskich. Autorowi pierwszej polskiej kroniki sztuka ta się jednak nie udała. Dopiero piszący na początku XIII wieku Mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem uzupełnił ów "niedobór". Biskup krakowski przedstawił w swojej Chronica Polonorum całą "sagę narodu" włączając polską wspólnotę do dziejów powszechnych. Dokonał tego w sposób wysoce oryginalny, gdyż oprócz opisania polskich przewag odnoszonych nad Aleksandrem Wielkim i Juliuszem Cezarem, nadał swojemu ludowi niecodziennych przodków - germańskie plemię Wandalów. W ślady Kadłubka poszli jego kompilatorzy różniąc się tylko uzasadnieniem owej proweniencji.
Do powinowactwa z Wandalami przyznawali się jednak nie tylko polscy kronikarze. Księstwa pomorskie długo pozostawały bez "metryki urodzenia", choć mogły pochwalić się powstaniem na przełomie X/XI stulecia. Mimo licznego osiedlania się na Pomorzu zakonów benedyktynów, premonstratensów czy cystersów - żaden z tamtejszych intelektualistów nie pokusił się o spisanie historii własnego kraju. Trzeba było poczekać do połowy XIV wieku kiedy to w klasztorze w Stargardzie nad Iną zostało napisane dzieło noszące tytuł Protocollum. Jego autorem był lektor stargardzkich augustianów - Augustyn, długo nazywany wskutek błędnego rozszyfrowania przez mediewistów abrewiacji imienia - Angelusem.
Celem napisania Protocollum , o czym w obszernej inwokacji informuje nas sam autor, było wykazanie niezależności Pomorza od Polski. Augustyn ze Stargardu zamierza dowieść tego dwiema różnymi drogami. Pierwsza - geograficzna - polega na udowodnieniu, iż Pomorze nigdy nie leżało w granicach państwa polskiego. Następnie autor powołując się na wcześniejsze źródła, ("według najstarszych kronik") opisuje odwieczną wrogość Polski i Pomorza, która miała istnieć już w czasach Juliusza Cezara (!). Według brata Augustyna (videtur) niezgoda ta zakorzeniona była jednak wcześniej: za czasów współczesnego Aleksandrowi Wielkiemu, Attyli, który był pierwszym królem Wandalów to znaczy Winilów - Pomorzan!
Nie komentując ignorancji chronologicznej augustianina, mamy do czynienia z rewelacyjnym stwierdzeniem powodującym całą lawinę pytań. Skąd wśród przodków pomorskich znalazł się nagle słynny "bicz Boży" wódz Hunów? Jakim sposobem został królem Wanda-lów i wreszcie dlaczego ci ostatni zostali przez Augustyna zidentyfikowani jako Pomorzanie?
Spróbujmy odpowiedzieć na te wszystkie pytania polegając na informacjach podanych przez samego autora dzieła.
Brat Augustyn zaznaczył we wstępie, że korzysta z wiarygodnych źródeł, między którymi wymienił "osobną kronikę Polaków". Już pierwsi badacze Protocollum domyślali się, ze chodzi o powstałą pod koniec XIII wieku na Śląsku Kronikę polską, znaną bardziej jako Kronika polsko - śląska. Dzieło owe, nieznanego autorstwa, jest kompilacją Kroniki Mistrza Wincentego Kadłubka. Powiela więc jego wersję początków Polski: opowieść o Kraku, smoku wawelskim i jedynej córce Kraka - Wandzie, która objęła władzę po śmierci młodszego syna Kraka i "(...) od której imienia rzeka przepływająca przez środek królestwa została nazwana Wandalus, obecnie zwana Wisłą" (qui nunc Wizla vocatur). Dalej jednak czytamy, że "od niej (Wandy) nazwany został lud Wandalów, który jest podzielony, zaś część tych Wandalów zwana jest Hunami. Pierwszym ich królem był Attyla, król Wandalów, pod którego władzą pozostawało wiele ludów, różniących się zarówno obyczajami jak i językiem".
Wiemy, iż jeden z egzemplarzy Kroniki śląskiej dotarł na Pomorze przed rokiem 1345. Łatwo jest teraz odtworzyć drogę dedukcji jaką nasz augustianin zapożyczył Attylę do roli "pierwszego króla Pomorzan". Pozostaje jeszcze jedna kwestia: w jaki sposób Angelus vel Augustyn dokonał identyfikacji Wandali =Pomerani ? Zamierzał przecież odciąć się zupełnie od polskiej historii, a wiedział, że Wandalowie byli przodkami jego antagonistów.
Obok "osobnej kroniki Polaków" nasz pomorski dziejopis wymienił również na wstępie "wspólną kronikę Słowian". Źródłoznawcy rozpoznali w niej dzieło Helmolda z Bozowa. W rozdziale "O mieście Wineta" Helmold pisze: "Tam, gdzie kończą się dzierżawy Polski, dochodzi się do obszernej krainy Słowian, tych mianowicie, których starożytność nazywała Wandalami, obecnie zaś zowią się Winitami albo Winulami. Pierwszymi z nich są Pomorza-nie, których siedziby rozciągają się aż do Odry".
Wzmianka o tym, że poza obszarem Polski mieszkają inni Słowianie, spośród których pierwszymi są Pomorzanie nie mogła wymknąć się bystrej uwadze Augustyna. Informacja o nazywaniu ich w przeszłości Wandalami przekonała go o tym, iż Pomorzanie są "przedniejszym" odłamem wielkiego ludu Słowian zwanego najpierw Wandalami, później zaś Winitami. Owocniejszy dla koncepcji naszego lektora był następny fragment: "U jej ujścia (rzeki Odry - G.W.) do Morza Bałtyckiego leżało niegdyś świetne miasto Wineta, które stanowiło słynny port dla mieszkających wokół barbarzyńców i Greków. To arcybogate miasto któryś z królów duńskich podobno otoczył wielką flotą i doszczętnie zniszczył. Dotąd zachowały się jeszcze pozostałości po owym starym mieście." Tyle sam Helmold, natomiast brat Augustyn amplifikował ten fragment zamieniając bliżej nieokreślonego króla duńskiego na króla Słowian (regem Slaworum). W jego przekonaniu zagadkowym królem Słowian nie mógł być żaden władca Polski, gdyż Helmold wyłączył Polskę i Czechy ze swojego opisu Słowiańsz-czyzny. W wersji Augustyna Winietę zniszczyć mógł tylko król wywodzący się z Pomorza. Usytuowanie na Pomorzu potężnego monarchy miałoby być w ten sposób dowodem na istnienie tamtejszej państwowości o starożytnej metryce.
Wiemy zatem, jaką drogą rozumowania poruszał się stargardzki dziejopis w tworzeniu najdawniejszej historii Pomorza. Konstrukcja ta posiadała jednak słabe punkty: trwałej separacji Polski i Pomorza przeczył fakt noszenia przez oba ludy wspólnej nazwy - Wandalów. Pisały przecież o tym "wiarygodne księgi," na które Augustyn się powoływał. Problem ów rozwiązał kompilując obie wersje w jedną opowieść o pradawnym, połączonym królestwie Wandalów i jego rozpadzie. Po bezpotomnej śmierci królowej Wandy królestwo rozpadło się na dwie części. Pierwsza z nich znamienitsza przybrała nazwę Pomorza, druga zaś obrała nazwę Polski i dopiero za czasów Ottona III i za jego przyczyną stało się królestwem.
Tym sposobem udało się wybrnąć pomorskiemu kronikarzowi z niewygodnego dlań powinowactwa z Polakami. Swobodna amplifikacja Kroniki śląskiej była przeprowadzana według schematu , jaki obrał on sobie na początku swojego dzieła: wybierania z materiału źródłowego tych fragmentów, które były zgodne z jego wizją początków Pomorza i układania ich w spójną, choć nie zawsze logiczną całość. Pozostaje do rozstrzygnięcia jeszcze kwestia autorstwa: czy brat Augustyn był twórcą origo gentis Pomeranorum czy też dał literacki wyraz istniejącej na Pomorzu wcześniejszej tradycji? Ten drugi pogląd autorstwa polskiej mediewistki Brygidy Kurbis, nie znalazł jednak, jak dotąd, wystarczającej argumentacji. Wiele więc wskazuje na to, iż Protocollum augustianina ze Stargardu stanowi odosobniony, oryginalny przykład refleksji nad zamierzchłymi dziejami tej ziemi. Podobne usiłowania znane z połowy następnego stulecia pozostają pod wyraźnym wpływem naszego kronikarza.
Najprawdopodobniej Augustyn ze Stargardu jako pierwszy wprowadził plemię Wandalów do pomorskich pradziejów. Prawda historyczna musiała w nich zostać zepchnięta na drugi plan, gdyż ważniejszym było zaopatrzenie dziejów ludu w znanych mu z polskich kronik, starożytnych przodków - bohaterów. Powoływanie się na wandalskie pochodzenie dziwić nas może tylko wówczas, gdy nie zdajemy sobie sprawy z faktu, iż w średniowieczu nazwa tego plemienia nie posiadała dzisiejszych negatywnych konotacji. Pojawiły się one dopiero w czasach Wielkiej Rewolucji Francuskiej, kiedy to w 1794 biskup Blois, Henri Gregoire piętnując ekscesy wojsk republikańskich, w raporcie skierowanym do Konwentu użył ter-minu "vandalisme". Od tego czasu niesłusznie zadomowił się on w językach europejskich w znaczeniu rozmyślnego niszczenia wartości kulturalnych. Wandalowie nie byli oni przecież bardziej "barbarzyńscy" od Hunów, Gotów czy Longobardów, których najazdy obróciły w ruinę to, co pozostało z świetności cesarstwa zachodniorzymskiego.

Text (translated from the 1573Dutch1Add/1573 Dutch, 1573L1stAdd, 1573 Latin, 1573German 1stAdd/1573 German, 1574French 1st Add/1574 French, 1574 Latin, 1575 Latin, 1579 Latin, 1580/1589 German, 1581 French, 1584 Latin, 1587 French, 1588S, 1592 Latin, 1595 Latin, 1598 Dutch, 1598 French, 1601 Latin, 1602 German, 1602 Spanish, 1603 Latin, 1606 English, 1608/1612 Italian, 1609/1612/1641 Spanish and 1609/1612 Latin editions)

158.1. {1573D1Add/1573D{LIVONIA.

158.2. Livonia, (as Levvenclaius writes) extends itself along the sea for more than 4000 furlongs {1608/1612I only{or 500 Italian miles}1608/1612I only}, and where it is at its narrowest, it is 1300 {1573D & 1598D have instead{1200}1573D & 1598D} {1574F1Add/1574F, 1581F, 1587F & 1598F have instead{2300}1574F1Add/1574F, 1581F, 1587F & 1598F instead}{1608/1612I instead{300}1608/1612I instead} furlongs broad. The Prussians, Lithuanians and Russians live around it, the remainder is bordered by the Livonian Gulf. Livonia contains the CVRONES, ESTHENI <and> LETTI, nations different both in manners and language. In the cities and towns they use the Saxon or High German language. The country is full of woods, <and it is> flat and plain without hills and mountains, watered by rivers, mostly lying virgin and unfarmed, in spite of the fact that the soil is good and fertile.
158.3. For excepting wine and <olive> oil, and some other things which God {1574L and later except 1580/1589G, 1584L, 1587F, 1592L, 1595L, 1598F, 1601L, 1602G, 1602S, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L have instead{nature}1574L and later except 1580/1589G, 1584L, 1587F, 1592L, 1595L, 1598F, 1601L, 1602G, 1602S, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L instead} provides to some countries that are situated in a more temperate climate (for these <commodities> only are imported), other things necessary for the maintenance of man are here found in such great quantities that they liberally export them to strangers and foreigners. They have great plenty of Fish and Deer.
158.4. Münster states that the Hares of this country every season change colour, for in winter they are white, and in summer they are grey. From here wax, honey, ash, stone-pitch (pix arida), liquid pitch {not in 1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1598F & 1602G{(the Dutch call it}not in 1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1598F & 1602G} THER,) {not in 1574F1Add/1574F, 1581F, 1587F{and that kind of corn {not in 1573G{which the Romans call Secale}not in 1573G}, the Dutch call it Rogghe, {1573L1Add & 1606E only{and we Rye}1573L1Add & 1606E only}{1588S, 1602S & 1609/1612/1641S have instead{in Spanish Senteno}1588S, 1602S & 1609/1612/1641S} is yearly brought to us}not in 1574F1Add/1574F & 1581F} in great abundance}not in 1587F & 1598F}.
158.5. It has certain cities <which are> very large and finely built. The chief one of them is RIGA, a settlement of the Germans {not in 1574F1Add/1574F{of the Bishopric}not in 1574F1Add/1574F} of Bremen, commodiously situated on the river Duna. It is an excellent Market town, and the Metropolitan of the whole province. Then RIVALIA {1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1602G & 1606E only{(they commonly call it Revel,}1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1602G & 1606E only} the Russians {1573L1Add, 1573L, 1584L, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L have instead{Rutheni}1573L1Add, 1573L, 1584L, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L, 1602S, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L instead} Roliva, built by Waldemar, king of Denmark, <is> famous for its excellent harbour on a bay of the Baltic or East sea. This is for trading not less frequented or populous than Riga. The third, DORPATVM {1574F1Add/1574F, 1581F, 1587F, 1602G & 1606E instead{(Derpt),}1574F1Add/1574F, 1581F, 1587F, 1602G & 1606E instead} <lies> close to the Russians, who call it Iuriongorod.
158.6. The river Becke runs by the walls of this city, very commodious for trade with the Russians {1608/1612I only{or Moscovites}1608/1612I only}. This river is guided through a channel to the sea. It runs so violently with a great fall from steep rocks that it has the same effect on the people close to it, as Lewenclaius says, as the cataracts or falls of the river Nilus has on the Egyptians, who in the course of time gradually turn somewhat deaf and hard of hearing. Next to these cities there are some towns of less importance, fortified with excellent, strong castles. <There is> VENDA, {1606E only{Wenden,}1606E} most honourable because the Grand captain or {1574F1Add/1574F, 1581F, 1587F & 1598F only{German}1574F1Add/1574F, 1581F, 1587F & 1598F only} Master of the order keeps his court <here>.
158.7. It is situated in the middle of the country. Then VELINVM, {1606E only{Welum}1606E only}, {1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1588S, 1592L and later{Pernouia on the sea}1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1588S, 1592L and later}, Wolmer, {in 1573L1Add but not in 1573L{Veseburgum}1573L1Add, not in 1573L}, {1606E only{(I think they call it Yseborg),}1606E} Wittestein, Narua and others. Willichius and Cureus think that the Efflui and Limouij once lived in this area. About their form of government {1606E only{and the order in their common-wealth,}1606E only} which is subjected to the knights of the order of the Holy Cross {1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1584L, 1587F, 1588S, 1592L, 1595L, 1598F, 1601L, 1602G, 1602S, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L have instead{of the Germans}1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1584L, 1587F, 1588S, 1592L, 1595L, 1598F, 1601L, 1602G, 1602S, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L instead}, read Ioannes Aubanus, Münster, Lewenclaius, {1592L, not in 1598D, 1598F, 1602G, 1602S & 1609/1612/1641S{Gaguine in his Sarmatica}1592L, not in 1598D, 1598F, 1602G, 1602S & 1609/1612/1641S} and Herberstein, from whom we have taken these details.
158.8. {1579L, 1584L, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L, 1602S, 1603L, 1608/1612I, 1609/1612/1641S & 1609/1612L only{But also Crantzius' sixth book of his Wandalia should be read}1579L, 1584L, 1588S, 1601L, 1602S, 1603L, 1608/1612I, 1609/1612/1641S & 1609/1612L only}, {1574L & 1575L, not in 1580/1589G, 1581F, 1584L, 1587F, 1598F & 1602G{with Oderborne's second book on the life of Basilidis, and {1601L, 1602S, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L only{particularly}1601L, 1602S, 1603L, 1608/1612I & 1609/1612L only} {not in 1592L{David Chytræus' Chronicle of Saxony, {not in 1601L, 1602S, 1603L, 1608/1612I, 1609/1612/1641S & 1609/1612L{who has written about it with greater diligence than the others}1574L & 1575L, not in 1580/1589G, 1581F, 1584L, 1587F, 1588S, 1592L, 1598D, 1598F, 1601L, 1602G, 1602S, 1603L, 1608/1612I, 1609/1612/1641S & 1609/1612L}.

158.9. POMERANIA {1606E only{or POMERLAND}1606E only}.

158.10. Petrus Artopœus Pomeranus describes this country, {not in 1573L1Add, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1584L, 1602G, 1602S & 1608/1612I{his native soil}not in 1573L1Add, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1584L, 1602G, 1602S & 1608/1612I}, in Münsters Cosmography thus. POMERANIA, he says, situated on the Baltic sea was by its first inhabitants in their native language, that is in the Wandal tongue, called PAMORZI. It is still under the rule of its first inhabitants, governed by their own princes, and was never subdued or made subject to any foreign jurisdiction. It is everywhere very fertile, well watered by rivers, brooks, lakes, creeks and inlets from the sea. It has many good ports, rich pastures and good corn grounds.
158.11. It produces plenty of apples, cattle, deer, fish, fowl, corn, butter, cheese, honey, wax and <other> such commodities. It has many {1606E only{rich mountains,}1606E only} populous cities, towns, castles and villages. There is no void or wasted ground here, except that occupied by lakes or mountains. Before Christianity was adopted here, they spoke the Wandal language, {not in 1580/1589G & 1602G{and followed their <own> fashions and manners of life}not in 1580/1589G & 1602G}, until they were subdued under the command of the Roman Catholic Emperors, for then, together with religion, they adopted the Saxon tongue, which they retain to this day. So far Artopœus.
158.12. Pomerye in the Wandal language, which is also a Slavonic tongue, means nothing but near to the sea or sea coast, as Herberstein says. The dike or sea wall of this country has been so strongly fortified with a sturdy ramparts that there is no fear that the sea breaks in to overflow it. The more famous cities on this coast, next to some others that are situated further inland, are Stetin, Neugard, Stargard &c. STETIN was once only a small village, inhabited by a few poor fishermen, {1573G only{located at the river Oder}1573G only} but after Christianity had been established here, <and after> Wineta had been utterly destroyed, and the Market was moved to this place, it immediately began to flourish to such an extent that it has now become the Metropolis of the whole country.
158.13. It is most pleasantly situated on the bank of the river Oder from which it rises up gradually against a hill. It is enclosed by a strong wall and a deep trench. GRYPSWALD is a town in the Dukedom of Wolgast, {1573L1Add{which others call the Dukedom of Bard}1573L1Add}. This town was for a long time much afflicted, hindered and impaired by civil wars. But in the year 1456, by establishing a University there, it gradually began to uplift its head. <Then there is> IVLINVM, a town once not inferior to the excellent cities {1606E only{of Europe,}1606E only} whether with respect to the wealth of its citizens or its stately buildings.
158.14. This was once a famous market town of the Wandals. Such a multitude of merchants flocked to this place from Russia, {not in 1606E{Dania,}not in 1606E} Saxony, {1606E has instead{Laussnitz,}1606E} Meisen {1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1584L, 1587F, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L, 1602G, 1602S, 1603L, 1608/1612I, 1609/1612/1641S & 1609/1612L have instead{Sorabis}1573L1Add, 1573L, 1574F1Add/1574F, 1580/1589G, 1581F, 1584L, 1587F, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L, 1602G, 1602S, 1603L, 1608/1612I, 1609/1612/1641S & 1609/1612L instead} and all parts of Wandal-land in such groups that in all of Europe, except for Constantinople, there was hardly another market <of such significance> to be found. {1573G only{Then came the Russians, Danes, Sorbs, Saxons and Wandals}1573G only}. But it was so shaken by the violent wars of the kings of the Danes that it was at last reduced to nothing. Such is the fickleness of inconstant fortune, always delighting in change. Now they call it Wollin. Then there is> STRALSVND on the sea shore. It had once its own prince, viz. the Duke of Bard.
158.15. It is a very populous city, much visited by Merchants. WINETA was once also a city of good reputation, now called Archon or Iulinum {1606E only{(or Wollin)}1606E only}. For the cities of Wandal-land had various names, according to the diversity of languages of its various nations. That which the Wandals called Stargard was by the Saxons called Aldenburg, and by the Danes Brannesia, as Crantzius reports. {1584L, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L & 1602S and later, but not in 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1598D, 1598F & 1602G{{But I think it worthwhile to mention the description of this country which the singularly learned man M<r>. Peter Edling sent me from Colberg {1608/1612I only{as well as that of the learned Mr. Pietto Eldingo}1608/1612I only} which is this. Pomerland now has forty cities, enclosed by walls and ditches, next to certain excellent castles and monasteries}1584L, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L & 1602S and later, but not in 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1598D, 1598F & 1602G}.
158.16. {1584L, 1588S, 1592L, 1595L, 1601L and later only{Among which these are the chief ones: Stralsund, Stettin, Grypswald, Stargard, Colberg and Anglame. {not in 1588S{Five hundred years ago}not in 1588S}, before the adoption of Christianity, which took place in the year 1124, when they abandoned the Slavonic language, Pomerland was larger, and not much inferior to a kingdom. For Bugslaus the first, brother of Wartislaus the first, son of Swantibore who died as a pagan, when his nephews left the country because of the change in language, joined Pomerel to Prussia. POMERELL, which the Poles now call Casub corner (Cassubia) is no very small province.
158.17. It extends itself from the borders of Pomerland to the river Wixel or Weissel and contains these cities: Dantzk, Putzka, Dirsow, Stargard, Nauburg, Smecha, Tauchel, Nakel, Hamerstein, Baldeburg, Frideland, Conitz, Schoneg, Slochow &c. which cities for the most part have castles belonging to them. Besides which there are the castles of Mosevantz, Talkenborch, Subitz, Lauterberg and these monasteries: Polpelin, Sukow, Tzernitz and Oliva where the Princes of Pomerell used to be buried, as late as Mestewin, the last one of that line, who died at Dantzk and was buried at Oliva in the year 1295. {not in 1592{Read more about Pomerland in the Saxon Chronicle of David Chytræus}1584L, 1601L and later only, but not 1592L}. This map we have taken from Münsters Cosmography.

158.18. The Dukedoms of OZWIECZIM and ZATOR.

158.19. This Dukedom is part of the kingdom of Poland where it touches Silesia. Once it did not belong to this kingdom. The territory of OZWIECZIM {1579L, not in 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1598D, 1598F & 1602G{(the Germans in their language call it AUSCHWITZ)}1579L, not in 1580/1589G, 1581F, 1587F, 1598D, 1598F & 1602G} fell to the kings of Poland in the time of Cazimir the third in the year 1454. {not in 1573G, 1592L, 1602S, 1603L & 1609/1612L{After having been separated from Poland for almost 400 years}not in 1573G, 1592L, 1602S, 1603L & 1609/1612L}, ZATOR, during the reign of Sigismund the first, was subjected to the crown of Poland and was united with it in the year of Christ 1548, as Cromerus records in his Chronicle of Poland}1573D1Add/1573D} ® Marcel van den Broecke ©.

Bibliographical sources

---

For questions/comments concerning this page, please e-mail info@orteliusmaps.com.
The software that generates this website is available for sale. For more information, contact Thomer M. Gil.
This page has been generated on Mon Jun 13 16:34:24 2005.

Province Zachodniopomorskie, administrative district kamieński, commune Wolin, Polska

14 ‚? 31’ E, 53 ‚? 50’ N

Introduction The Archaeological site in Wolin is situated in S – E part coastal island Wolin, over sandy bank of river Dziwna on one of three shoulders of the Oder (Odra) delta, about 25 km from present coast of the sea. Island is found between Pomorska Bay on north and Gulf of Szczecin on south. From island Uznam separate her river Świna and from land river Dziwna. Wolin situated is in place where waterway – Warta and Oder river basin crosses with land road along the coast Baltic (E – W). Track continental lead from Hamburg to Novgorod – writes about this Adam of Bremen. Track united island Wolin with land in place narrower troughs of river Dziwna, where are found silt isles. In point of passage on bank of island was post-glacial sandy bank surrounded with swamps. This region was flooded in period high state of water in river.

Sea Harbour

History research

In the second half of XIX century one acceded to first archaeological work connected with research legendary emporium Jomsborg†Wineta (well-known from written sources), which in result of works archaeologists and historians one identified as Wolin.

Chronology 1. From second half VI century to second half VII century: settlement about fishing - agricultural character with building half dugout.

Function Commercial

Wharf In the region of former Wolin were localized four ports and harbours– main port was found in region centre of present city (fig.4). Build wharf of main port begun in 880 year lasted to 896-900 year. One localize street passing in port footbridge, which was twice rebuilt in distances 50 of years among 900 and 995 with year. In archaeological material from port we can observe gradual pushing oneself of construction in direction deeper waters, every level of construction was added in result of settlement of construction on wet ground. In 1952 in caisson No 1 being found on bank present troughs of river, one met on pale constructions dated on X ? XII in. In 1985 in excavation trench No 3. ? 60 of metres from present bank, on depths 6 m one found wooden constructions being with remainders of wharf port - in form oak - logs (halved of trunks) creating constructions of wall of wharf. From land wall strengthened and stiffened were beams fulfilling function pull-offs, which fixed former in ground at help oak ? pegs (fig.5). During researches in region of former port, in excavation trench No 8, on 2, 6 metre was found fragment of keel of boat, which used secondarily as fulfilment of side of wharf (fig.6). On base of dendrochronological analysis one fixed, that keel originates from boat built in years 860 ? 870. Disassembly of boat and secondary used of keel happened about 966 year.

Shipyard

Lighthouse Waterways played an important role in the trade contacts of the Odra delta, especially the three passes of the Gulf of Szczecin: The Piana, Dziwna, andĠZwina. The numerous coins and silver ornaments hoards found on their banks that come from various distant centres prove the great range of the contacts. The founding of trade settlements (e.g. Menzlin), and crafts, trade city centres (Szczecin, Wolin) developed early in this area. Written documents confirm the existence of regular sail links, especially with Wolin but also with Kamień, Szczecin, Uznam in the 11th century. These waterways criss-crossed the Gulf of Szczecin, which because of shallowness, shifting winds, low banks, and low waves did not favour sailing. Facilities promoting sailing must have existed as Adam of Bremen noted 1074 in his description of Wolin: Ibi est Olla Vulcani, quod incole Graecam ignem vocant. R. Kiersnowski (1951) attempted to locate the Volcano Pot on Chrząszczewska Island, inspiring further research and study. In light of these studies and analysis of the maritime conditions in the Gulf of Szczecin, we are inclined to place the oldest lighthouse on the southern peninsula of Hangman's Hill (Wzgórze Wisielców). Archaeological finds such as large fire site and „pirates" grave with a head on a pole also indirectly support this view. The beacon from the point would have covered the entire so-called Large Gulf. Adam of Bremen, mentions Greeks twice {Graecis et Barbaris) in addition to a "Greek light". The universal view in the literature is, they were old Russ named after their religion, but this does not precluded that they were actually Greeks. Wolin's contacts with Byzantium and with Kiev Russ in the 9th and 10th centuries have been confirmed by archaeological finds of brocades. Knowledge of the construction of a lighthouse from Byzantium where they were known in the 10th century, most probably reached Wolin through Kiev, which had very lively contacts with Byzantium. The signal tower discovered at the fortifications in Witiczew on the Dniepr forty kilometres from Kiev can serve as an example of the intermediary role. It is constructed like a lighthouse with firelight on a tower in a large vessel. We conclude from the above that the “Volcano Pot" that the inhabitants call a “Greek light" is a lighthouse of Greek-Russ origin. This applies especially to the phrase “Greek light" which is not connected to the name of the weapon used effectively from the 7th century A.D. on in the Byzantine fleet. The phrase.Volcano Pot" probably originated with Adam of Bremen who could have known volcanoes from Italy and Sicily(Filipowiak 1985).

Lighthouse

Shipyard On ground of main harbour, in excavation trench No 8, in layer from IX-X age one met on wooden pegs from cut off, during disassembly of thatch of boat, heads and endings (fig.7). In excavation trench No 4, in layer from IX age, one discovered base and bottom part of the winch to haul the vessels ashore and fragments three bound with pegs of planks from part near the steam, and also part of plank and benches (fig.8)( Filipowiak 1994). Elements of ships, former were used secondarily to builds of houses or the streets pavement strewing. Part originated from taken clothes off wrecks, but certain quantity most likely also from replaced party of thatch the ships ? overhauls (Filipowiak 1996).

Shipyard

Function From halves VII of age existed in Wolin settlement handicraft-trade engaged with sea – trade. In IX century evolved into fully developed sea-trade centre of municipal type, basing oneself on trade with cereal, of production craftsman's and to far-reaching exchange (Filipowiak 1985).

Function Commercial

Sources Oldest foot-note on theme Wolin originates from halves IX of age, contained is at so-called Bavarian Geographer, which exchanges names of Slav tribes from this of time, giving also quantity possessed by it castles. According to him one from tribes, which calls Veluzanie, possesses 70 of castles. Learned peaceable are regarding this, that goes here about inhabitants of Wolin. Second source, almost to present Bavarian Geographer is St Ansgar life (second half IX century). Author informs, that Danes on the way back from Birka, of which didn’t imitate to them to plunder and to wear out, attacked on other rich city, lying on opposite south coast of Baltic. From this of period we do not know other cities on Slav sea-coast except Wolin, what permits to accept, that remembered source writes just about it. Written sources From age X (966 r) originates note of buyer and traveller Ibrahim ibn Jakub about tribe Veltaba, under which authority are found „ huge town over ocean (Baltic), having of twelve gates. Has it harbour, to of which use halved of trunks". Description this historians bind from Wolin. Present Ibrahim chronicler Widukint knows only Slavs bearing name Vuolini, doubtless inhabitants Wolin. In Thietmar chronicle is mention about legates sent to emperor Henryk II from great cities (civitas magna) Livilni. One should accept, that Livilni this also Wolin. Rich relating source Wolin is chronicle Adam of Bremen, written about year 1074. Chronicler this exactly describes position Wolin- Jumne at outlets of Oder, on borderland of Pomerania and of country Wieleci, and informs, that city possesses convenient communication continental and water with Hamburg, Nowogr󤬠Sambia and Szlezwik (Haithabu). Remembers also about ?garnek Wulkana"(The Volcano Pot), which was of something in kind of lighthouse. Rich material to history Wolin-Julin and outlets of Oder in XII in. carry in three lives St. Otton, of which authors are: Monk from Prufeningen, Ebbon and Herbord. Behave they to events, which took place during of mission of bishop Otton, driven in years 1124 and 1128 under protectorate Boleslaw Krzywousty. Information about Wolin contains also chronicle Helmold (Helmoldi Chronica Sclavorum...) written about 1163 ? 1167 of year. Author in considerable parts draws messages from chronicle Adam of Bremen. Period of fall of city found one's own image in chronicle Sax Grammar, written about years 1185 and 1190-1195. Author describes among others five Danish incursions, which took place in years 1170 ? 1185. From less reliable sources belongs to mention Scandinavian sagas, in of which Wolin steps out under name Jom and Jomsborg. To most interested is Jomsvikingsaga, containing description of expedition Jomswikings on jarl Hakon and battles under Hjorungavaag (years 985-986). From description Jomsborg results, that city possessed harbour closed on Iron Gate.

Selected Written Sources

Author: I. Pomian

HISTORICAL BACKGROUND The history of Pomerania is complicated and diversified. The first Polish rulers of the Piast dynasty, Mieszko I and Boleslaw the Brave, in the 10th century accomplished the political unification of this land that had been divided among local dukes. At the beginning of the second millennium Poland's ties with Western Pomerania loosened, since she was unable to maintain her rule there. The destiny of Eastern Pomerania (Gdansk) followed another path; the local ducal dynasty related to the Piasts stayed in Power in its capitals in Slawno, Swiecie and Gdansk and recognized Polish hegemony. Another attempt to unite all of the Pomeranian lands was made by Boleslaw the Wrymouth at the beginning of the 12th century, making the entire region between the Vistula, Odra and Notec one politically and territorially integrated Pomerania. There were considerable differences in terms of its integration with Poland, however. While Eastern Pomerania became one of the provinces of the Polish state, in Western Pomerania the local dynasty remained in power with Duke Warcislaw residing in Kamien Pomorski. The latter, however, obligated himself to accept baptism and military assistance and recognized Polish influence and control. From the times of the testament of Boleslaw the Wrymouth (1138) Poland entered into a two-century period of feudal disintegration, which resulted in painful territorial losses mainly to the German feudal lords. The margraves of Brandenburg launched a frontal attack on Pomerania, destroying the former territorial and political, administrative and church structures and leading to the formation of the predatory New March, while in the eastern part of Pomerania a similar role began to be played by the Order of the Teutonic Knights, which had unfortunately been brought here by Konrad Mazowiecki. As a result of the consistent colonization of Western Pomerania and the germanization of the ducal dynasties, Brandenburg established strong influences over this region. The expansion towards linking up the Teutonic areas with those occupied by Brandenburg was halted by the great battle at Grunwald (1410) and later by the 13-year war that ended with the peace of Torun (1466), in which Kazimierz the Jagiellon regained Gdansk Pomerania and subordinated the rest of the lands taken by the Teutonic Knights as a fief. In Western Pomerania the local dukes continued to rule until 1637, when the last duke, Boguslaw XIV, died. Still during his reign, the district of Szczecin was taken by the Swedes. As a result of the Peace of Westphalia (1648), which ended the Thirty Years War, Western Pomerania was divided between Sweden and Brandenburg, which at the beginning of the 18th century transformed itself into the Kingdom of Prussia. In 1720 the Prussians occupied all of Western Pomerania. A period of intensive germanization of these lands began, which lasted until the end of World War II. Gdansk Pomerania and Gdansk found themselves within the boundaries of Prussia as a result of the partitions of Poland in the years 1772 and 1793. This situation lasted until the end of World War I and the rise of Reborn Poland (1918). The 20-year Polish rule of this part of Pomerania was interrupted by a new German attack on September 1, 1939. After Germany's defeat in 1945, Poland returned to the Piast trails, taking over as a result of historical justice the entire region of Pomerania from Gdansk to Szczecin. A new period began of reconstruction and expansion of agriculture and industry, towns and villages. Through great movements of population after World War II, a new society began to form in all of Pomerania, recovering the trails of its ancestors of more than a thousand years ago. This society, through heavy industry, developed agriculture, fishing and forestry, has been able to transform its land and raise it to a level that meets its high aspirations. Visiting Pomerania today, a land with a stormy history, irresistible charms of nature and a variety of tourist and recreation attractions, we hear the present-day voice of this land that more and more drowns out the tumult of the former wars brought here by the Danes and Brandenburgians, Teutonic Knights and Swedes, Prussians and French. This is the voice of sons who have returned to a peaceful home. INTRODUCING POMERANIA We begin our exploration of Pomerania with the beauty of Polish islands at the mouth of the Odra and the bewitching lakes by which castle ruins whisper about the past. Wolin, an island separating the Bay of Szczecin from the Gulf of Pomerania, is separated from the island of Uznam by the Swina straits. On it is the town of Wolin, which developed from an ancient Slavic settlement. This place is said to have been the site of the legendary town of Wineta, which was drowned by the gods for its licentiousness. Legend stands beside history, for this place is also the seat of a Polish bishopric of 1140 and historic ruins of churches and remnants of defensive walls and an archaeological museum. Ancient Drawsko [Drahim], ruins of a castle by a lake, forms a previously defensive point on the lake isthmus, alongside the beautiful road from Czaplinek to Polczyn Zdroj, which boasts 130 curves amid wooded hills. And here is Bialy Bor, a horse-riding center, and developing recreation spot between Miastko and Szczecinek. Here, skimming through the vistas of the Szymbarskie Hills at the base of Wiezyca Hill, a sledging cavalcade scatters snow from bearded spruces and lights the trail to a skiing inn. In Kolobrzeg, we find the annual Festival of Soldiers Songs. But, in Wdzydze Kiszewskie we hear a different song, one with a regional strain, Kashubian, and see folkdances to the sounds of a Kashubian instrument (burczybas). Here is the Kashubian Ethnographic Park and, in the vicinity, are the charming lakes of the Kashubian Lake District. Here is also Kartuzy, surrounded by lakes, a center of regional culture, famous for its 14th century monastery. Nearby Kashubian Koscierzyna in Bedomin, is the Museum of the National Anthem, located in the birthplace of its author, General Jozef Wybicki. Bytow holds the Teutonic Knights' castle and a regional song and dance group. There is Cedynia, a former Piast town in the Odra valley, with ruins of a Cistercian monastery, a soldiers' monument, and a battle site where the warriors of Mieszko I and Czcibor, Polish dukes, defeated the Margrave of Brandenburg Hodon in 972. In Czaplinek the historic relics seem to be an integral part of a large tourist and recreation center. Gniew is associated with the victor at Vienna, John Sobieski, and worth visiting are defensive walls, a castle, a palace, a charming market square with arcaded burghers' houses. On the sandy Hel Peninsula there are the seaside resorts of Kuznica, Jurata, Jastarnia, Hel, a well-know fishing port, and the seat of a fishing museum, as well as a reminder of the last Polish bastion in the September 1939 fight with the Nazi invader. At Kluki there is a Skansen (outdoor museum) of Slovenian architecture. Rowokol, the "holy mountain of Pomeranians," towers over the former land of the Slowinians, full of legends and the mysteries that seen to envelop it. Nearby is the Smoldzino and Slowinski National Park, covering more than 18,000 hectares of dune, forest, water and peat environment, and sand-bars separating lakes Lebsko and Gardno from the sea. Here wandering dunes leave wilderness behind them; here one can feel as though on a real desert, with sand all the way to the horizon.

Wolin to miasto u ujścia rzeki Dziwny niedaleko od bałtyckich wybrzeży Pomorza Zachodniego. Jego początki datują się na przełom V i VI w. n.e., gdy nad brzegiem rzeki zaistniała słowiańska osada. Jej mieszkańcy trudnili się głównie rybactwem i kupiectwem, choć nie gardzili także łupieżczymi wyprawami morskimi, które swego czasu docierały nawet do skandynawskich wybrzeży. Wraz ze Szczecinem można też uznać Wolin za jedno z najistotniejszych miejsc kultu wiary rodzimej na Pomorzu Zachodnim. Jak wszędzie na obszarze tzw. "ziem odzyskanych" słowiańska tradycja musi stawiać i tutaj prężnie czoła uzurpacjom germańskim. Wśród mitów i legend dotyczących Wolina i okolic dwa z nich są szczególnie znane i godne uwagi - wiara naszych przodków w istnienie Winety i rozpowszechnione wśród Wikingów przekonanie o potędze znajdującego się tu rzekomo niegdyś warownego Jomsborga.
Legenda Bałtyku - Wineta to opowieść o tym, jakie konsekwencje czekają tych, którzy za garść srebrników potrafią sprzedać najeźdźcom swa ojcowiznę. Według pradawnych podań, w przebogatym mieście Wineta kult pieniądza i kupiecka monokultura doprowadziły do gniewu bogów i upadku grodu. Otóż przekupni handlarze przyjęli od oblegających ich siedzibę wojsk pieniądze, w zamian za które potajemnie otworzyli nocą bramy twierdzy. Wróg wdarł się do Winety, lecz krótka była jego radość ze zdobycia ociekającego złotem handlowego przyczółka - gniew dawnych, zlekceważonych bogów sprowadził w deszczową listopadową noc ogromna falę, która zatopiła miasto w morskich głębinach. Do dziś słyszeć można podobno gwar pochodzący gdzieś z dna nadmorskiej zatoki, a świadczący o istnieniu zaginionej twierdzy. Mit ma wymowę jednoznacznie patriotyczną - porzucenie walki o niepodległość i wolność jest wg niego czynem niegodnym, jaskrawo sprzecznym z przedchrześcijańską etyką naszych ziem. Los Winety to swoista przestroga, jakże aktualna i dziś.
Wikingowie opowiadali, że w miejscu dzisiejszego Wolina władca Palnatoki założył niegdyś warowną twierdzę Jomsborg z olbrzymim wojennym portem, która stanowiła bazę wypadowa do grabieżczych wypraw po całym basenie Morza Bałtyckiego. W świetle danych historycznych twierdzenie takie nie ma nic wspólnego z prawdą, jednak zjawisko jest interesujące, choćby z teko względu, że społeczność. Jomsborczyków kierowała się niezwykle rozwiniętym jak na owe czasy systemem praw i norm. Warto tu zacytować obszerne fragmenty "kodeksu mieszkańców rzekomej skandynawskiej osady nad Dziwną: "1. Nie wolno przyjmować do związku Jomsborczyków nikogo, kto nie dojdzie roku piętnastego i kto przekracza rok pięćdziesiąty 2. Nie może się zapisać do Jomsborczyków, kto ucieka przed kimkolwiek równym lub nieco wyższym siłą i orężem; 3. Każdy musi się zobowiązać mścić zgon drugiego (członka drużyny) jak brata; 4. Nie wolno uprawiać donosicielstwa i siać kłótni wśród obywateli; 5. Cokolwiek zajdzie nowego należy naprzód donieść wodzowi, 6. Kto zabije ojca, brata czy krewnego innego członka drużyny i to się odkryje już potem, jak został przyjęty do drużyny - odłożywszy prywatną nienawiść i zemstę, ma oddać sprawę wodzowi na jego rozstrzygnięcie; 7. Kobiet nie wolno przyjmować do drużyny po wieczne czasy. Jomsborczycy mają wieść życie bezżenne; 8. Nikomu nie wolno przebywać poza grodem dłużej ponad trzy dni bez pozwolenia wodza; 9. Łup wojenny i zdobycz po zabitych maja być wystawiane na publiczną sprzedaż (podział) i dzielone między rycerzy według losu; 10. Nie wolno obrażać drugiego słowami, a gdy powstanie kłótnia, nie wolno do niej się mieszać obraźliwymi słowy; 10. Nikt me może być przyjęty do drużyny na podstawie bogactw, pokrewieństwa czy przyjaźni. Ci są godni tylko Jomsborga, którzy imię swe dzielnością polecą śmiertelnym; 12. Kto zaś prawa zgwałci lub przekroczy, z największą hańbą zostanie wyrzucony z drużyny. "
Przyjmując powyższy zestaw za wiarygodny, uznać można, że wspólnota wojowników jomsborskich stanowiła pierwowzór ustroju późniejszych zakonów rycerskich. Jomsborg był więc, wg podań, czymś w rodzaju idealnej organizacji wojennej a zasady nim rządzące tworzyły esencję zaleceń etycznych nie do końca jeszcze wówczas schrystianizowanej Europy. Pozostaje tylko zachęcić wszystkich wędrujących szlakami tego, co rodzime w poszukiwaniu własnej tożsamości, do odwiedzenia wolińskiej ziemi. Jest w mieście Wolinie wspaniałe muzeum, w którym obejrzeć można wyśmienicie zachowany posażek-talizman czterotwarzowego Świętowita, są wspaniałe kurhanowe cmentarzyska, no i przede wszystkim jest tu nieustannie obecny specyficzny nastrój, który mocą wyobraźni pozwala odtworzyć to, co zapomniane. Co roku odbywa się też na brzegu Dziwny festiwal kultury Wikingów, impreza, której pomimo komercyjnej otoczki, warto się przyjrzeć. Dla zainteresowanych, praktyczna i konkretna informacja - do Wolina dostać się można wszystkimi pociągami ze Szczecina w kierunku Świnoujścia. Słowiański gród i pogrzebani wokół niego przodkowie ciągle czekają na przebudzenie Narodu polskiego z duchowej śpiączki. 

Art. 14. 1. Park narodowy obejmuje obszar chroniony, wyróżniający się szczególnymi wartościami naukowymi, przyrodniczymi, społecznymi, kulturowymi i wychowawczymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1'000 ha, na którym ochronie podlega całość przyrody oraz swoiste cechy krajobrazu.
2. Wszelkie działania na terenie parku narodowego przyporządkowane są ochronie przyrody i mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi działaniami.
3. Nadrzędnym celem parku narodowego jest poznanie, zachowanie całości systemów przyrodniczych danego terenu, wraz z warunkami ich funkcjonowania, oraz odtwarzanie zniekształconych i zanikłych ogniw rodzimej przyrody.
6. Park narodowy jest udostępniony do zwiedzania. Za wstęp lub korzystanie z wartości przyrody parku narodowego, jego urządzeń, mogą być pobierane opłaty. Zasady udostępniania parku i stawki opłat ustala dyrektor parku narodowego.
7. Utworzenie parku narodowego następuje w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, które określa nazwę parku, obszary wchodzące w jego skład i obszary tworzące otulinę parku oraz ograniczenia i zakazy przewidziane w art. 37 ust. 1.

Woliński Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 marca 1960r. (Dz. U. Nr 14, poz. 79 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie szczecińskim - obecnie w województwie zachodnio-pomorskim.
Powierzchnia 11018,82 ha, z czego 165 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 3368,64 ha.
W godle Parku znajduje się orzeł bielik.
Reprezentuje przyrodę zachodniej części strefy nadmorskiej.
Obejmuje obszar falistej i pagórkowatej wysoczyzny morenowej w środkowej części wyspy Wolin. Najwyższe wzniesienie Grzywacz (125 m n.p.m.) opadające stromym, wysokim klifem (do 95 m n.p.m. wysokości - Gosań) ku Zatoce Pomorskiej (na północ) i klifem ze skałkami wapiennymi ku Zalewowi Szczecińskiemu (na południe).
Klif - przylegająca do morza wzniesiona część wyspy, która jest bezustannie atakowana przez wodę i wiatry morskie. W wyniku tego procesu obsuwa się brzeg. Zjawisko to przebiega dość intensywnie - przeciętnie 0,8 m rocznie.
Wolin charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, z kilkoma płytkimi jeziorami morenowymi, m.in.: Gardno, Domysławskie, Czajcze, Warnowo, Turkusowe. Cofający się lodowiec przestawił wały silnie wzniesionej moreny czołowej (część dyluwialna), przy której od wschodu i zachodu woda i wiatry usypały nizinną część wyspy (aluwialną). Osobliwość geologiczną stanowią również glacjalne porwaki skał kredowych, z wcześniejszych formacji geologicznych. Na uwagę zasługują także liczne głazy narzutowe, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Najciekawszym z nich nadano nazwy: "Mieszko I", "Lech, Czech i Rus", "Wydrzy Głaz". Do cennych obiektów przyrodniczych Wolińskiego Parku Narodowego i jego najbliższego otoczenia zaliczonych jest szereg pomników przyrody, głównie starych drzew, m.in. dąb "Prastary" we wsi Wapnica oraz rosnące w Międzyzdrojach dęby "Regalindy", Storrady", "Bolko", "Telesfor", "Wolinianin" i "Szwedzki", jesion "Olbrzym", buk "Władysław" oraz kilkusetletnie cisy pospolite. Do ciekawostek przyrodniczych należą drzewiaste formy jałowca, brzoza brodawkowata (forma plomienna) lub też ukształtowana na dębie głowa żubra.
Bazę turystyczną Parku stanowią Międzyzdroje (hotele, ośrodki wczasowe, domy noclegowe, uzdrowiska). W Parku wyznaczono 3 szlaki turystyczne o łącznej długości 43,5 km.



Wyspa Wolin - dawna nazwa Wineta. Jest największą wyspą znajdującą się w całości w Polsce. Od południowego wschodu zamyka Zalew Szczeciński. Od stałego lądu (na wschodzie) oddzielona jest wąską cieśniną Dziwna, a od wyspy Uznam cieśniną Świna.
Powierzchnia wyspy wynosi 265 km kw. Linia brzegowa od strony morza wyrównana, z pozostałych stron z półwyspami i licznymi mniejszymi wysepkami przybrzeżnymi.
Obszar wyspy zbudowany jest głównie z utworów morenowych, aluwiów i piasków morskich. Ważniejsze miejscowości: Międzyzdroje, Wolin, część Świnoujścia.

Park Narodowy Bory Tucholskie

Utworzony 1 lipca 1996r na podstawie rozporządzenia nr 305 Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996r. (Dz. U. Nr 64, poz. 305) do 1 stycznia 1999 r. w województwie bydgoskim - obecnie województwie pomorskim.
Powierzchnia 4789,34 ha.
Powierzchnia otuliny 10292,24 ha.
79 % powierzchni Parku zajmują lasy (3798,3 ha), 11% wody (530 ha) i 10% pozostałe ekosystemy, w tym: grunty rolne 68,9 ha, bagna, torfowiska i łąki - 392,1 ha.
W godle parku znajdują się sosny z siedzącym na konarze głuszcem na tle jeziora.
Park reprezentuje obszar Borów Tucholskich na Pojezierzu Pomorskim. Urozmaicona rzeźba terenu ukształtowana została w wyniku działalności lodowca, który zalegał na tych terenach w ostatnim zlodowaceniu bałtyckim - stadiale pomorskim. Spotykane tu formy polodowcowe zostały dość szczegółowo opisane w części dotyczącej Borów Tucholskich. O unikatowych walorach przyrodniczo-krajobrazowych Parku decyduje przede wszystkim bogata sieć hydrograficzna. Obszar Parku jest wybitnie pojezierny. Spotkać tu można prawie wszystkie typy genetyczne i limnologiczne jezior: rynnowe, wytopiskowe, lobeliowe, oczka, kotły i kociołki - w sumie 17 jezior większych od 1 ha.
Jednym z najciekawszych zjawisk hydrologicznych w skali Pojezierza jest zlewnia Strugi Siedmiu Jezior. Są to połączone naturalnym ciekiem wodnym jeziora: Mielnica - Skrzynka, Płęsno, Główka, Bełczak, Jeleń, Zielone i Ostrowite. Zlewnia Strugi o powierzchni 3680 ha, charakteryzuje się:

· jednolitym podłożem, piaszczysto-sandrowym z lokalnymi nagromadzeniami utworów organicznych

· 100% zalesieniem

· brakiem antropogenicznych źródeł zanieczyszczeń środowiska i wód wewnętrznych zlewni

· dużym udziałem naturalnych zbiorników wodnych

Interesującą grupę jezior stanowią izolowane zbiorniki wodne o krystalicznie czystej wodzie, tzw. jeziora lobeliowe, z charakterystyczną dla nich roślinnością (Małe Gacno, Wielkie Gacno, Głuche i Nierybno).
Cenną przyrodniczo grupą jezior są także jeziora dystroficzne o powierzchni z reguły mniejszej niż 1 ha. Otoczone nasuwającym się na nie płem torfowców. Są miejscem występowania wielu chronionych i rzadkich gatunków roślin. Pło najczęściej przechodzi w torfowisko wysokie, a na okrajkach w bór bagienny np., jeziorka Rybie Oko i Kacze Oko.

Słowiński Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1967r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966r. (Dz. U Nr 42, poz. 254 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999r. w województwie słupskim - obecnie województwie pomorskim. Starania o utworzenie nadmorskiego parku narodowego podjęto już w 1945r. z inicjatywy prof. Władysława Szafera.
Powierzchnia Parku wynosi 18797 ha, z czego 6355 ha objęto ochroną ścisłą.
Największą powierzchnię Parku objętą ochroną ścisłą, stanowi tzw. "Mierzeja" (3531 ha) z najbardziej rozległymi w Europie polami ruchomych wydm. Ochroną ścisłą objęto też obszary lęgowe ptaków: "Gackie Lęgi", "Żurnowskie Lęgi", "Gardneńskie Lęgi", "Klukowe Lęgi" oraz Wyspę Kamienną na jeziorze Gardno o powierzchni 0,6 ha ,a także rozległe obszary borów bagiennych i brzeziny bagiennej ("Kluki" i "Bory Torfowe"), największe w Polsce stanowisko maliny moroszki - reliktu polodowcowego ("Moroszka"), fragment starego lasu olsowego "Olszyna", reliktowy las bukowo-dębowy "Klukowe Buki" oraz jezioro Dołgie Małe.
Park położony jest nad Morzem Bałtyckim na środkowym wybrzeżu (Wybrzeżu Słowińskim), między Łebą a Rowami. Obejmuje przybrzeżne jeziora Łebsko - 7140 ha (trzecie co do wielkości jezioro w Polsce) i Gardno - 2468 ha oraz dwa mniejsze (Dołgie Wielkie - 156 ha i Dołgie Małe - 6,3 ha), silnie zawydmioną Mierzeję Łebską oraz pas wybrzeża morskiego po ujście Łupawy. Nad jeziorem Gardno znajduje się wysoko wzniesiony wał morenowy (Rowokół - 115 m n.p.m.), opadający ku wschodowi stromymi zboczami do rzeki Łupawy..
Obecny obszar Parku stanowił dawniej zatokę morską. W wyniku działania fal morskich i wiatru oraz naniesionego piasku, zatoka została oddzielona od morza Mierzeją Gardeńsko-Łebską. W ten sposób powstały bardzo płytkie, muliste, otoczone wysokim szuwarem, budowanym głównie przez trzcinę, oczeret, pałkę wodną i inną roślinność przymorskie jeziora Łebsko i Gardno. Do Łebska uchodzi rzeka Łeba, a do Gardna - Łupawa. Obie wnoszą do jezior znaczne ilości zanieczyszczeń. Jeziora są płytkie (Łebsko max. 6,3 m i średnio 2,6 m oraz Gardno max. 2,6 m, średnio 1,6 m głębokości). Zamulone w szybkim tempie ulegają dalszemu wypłyceniu i zarastaniu.
W ciągu ostatnich 60 lat powierzchnia jeziora Łebsko zmniejszyła się o ok. 400 ha. W wodach jezior często występują masowo pojawy (zakwity) glonów, zwłaszcza sinic i zielenic, co jest przejawem nadmiernej żyzności i złego stanu sanitarnego wód. Charakterystyczne dla obu jezior są okresowe wlewy wód morskich. Dostarczana w ten sposób sól umożliwia życie licznym gatunkom słonolubnych roślin i zwierząt.
W środkowej części Mierzei znajduje się największa atrakcja parku - największe w Europie, wędrujące z prędkością 5 do 30 m rocznie - wydmy, dochodzące do 35m wysokości, z największym polem wydmowym o powierzchni 500 ha.
Miejscami ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają cmentarzyska drzew, będące pozostałością po zasypanych piaskiem lasach oraz zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi. Kształty wydm są nieustabilizowane, ich formy ciągle się zmieniają. Siła wędrujących piasków jest tak wielka, że w zasadzie nie ma dla nich przeszkody, która oparłaby się ich działaniu. Padają więc lasy i bagna, a historia zna również fakt zasypania w XVIII w. całej osady Łączki w okolicach Łeby, której domostwa do dzisiaj nie zostały odwiane. Wysokość Mierzei Łebskiej waha się od 0 do 56 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest zalesiona Wydma Czołpińska, na której szczycie znajduje się latarnia morska.

W Parku oznakowano 140 km szlaków turystycznych, poprowadzonych przez najbardziej atrakcyjne tereny. W Łebie, Czołpinie i Rowach są miejsca noclegowe w schroniskach, hotelach, pensjonatach lub w kwaterach prywatnych.
Park reprezentuje duże wartości etnograficzne. Znajdują się tu zabytki kultury materialnej grup etnicznych: Kaszubów i Słowińców, m.in. zabudowania we wsi Kluki, gdzie jeszcze po 1945r. żyło kilka słowińskich rodzin.
Do ważniejszych zabytków zaliczają się także:

· kościół w Gardnej Wielkiej z 1282r. (prawdopodobnie w stylu romańskim) przebudowany w XIXw.

· kościół z 1632r. w Smołdzinie.

Do innych osobliwości okolic parkowych zaliczyć należy górę Rowokół o wysokości 117 m n.p.m. leżącą k. wsi Smołdzino, gdzie mieści się siedziba Parku oraz muzeum przyrodnicze eksponujące florę i faunę Parku. Filie muzeum znajdują się w Rowach i w Rąbce.
Dla upamiętnienia wielowiekowych oporów Słowińców przed germanizacją, nadano Parkowi nazwę Słowiński.
W 1977r. uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery, z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze, w tym obecność unikatowych w skali Europy ruchomych wydm i zachodzące tu procesy eoliczne. Ponadto Słowiński Park Narodowy objęty jest Międzynarodową Konwencją RAMSAR, dotyczącą ochrony siedlisk ptaków wodnych i błotnych.



Wybrzeże Słowińskie - region naturalny w północnej Polsce, stanowiący najniższą, położoną najbliżej brzegu morza część Pobrzeża Koszalińskiego. Ciągnie się wąskim pasem od Sarbinowa na zachodzie po Karwię na wschodzie. Powierzchnia 1123 km kw. Wybrzeże ma charakter wyrównany dzięki działalności fal i przybrzeżnego prądu morskiego. W krajobrazie dominują nadmorskie wydmy oraz bagna i przybrzeżne jeziora, oddalone od morza wałami mierzejowymi. Należą do nich: Łebsko, Gardno, Jamno (22,4 km kw.), Bukowo (17,5 km kw.) i Wiecko (10,59 km kw.). Największe obszary bagienne otaczają jeziora Łebsko i Jamno oraz występują w dolinach rzek: Grabowej, Łeby i Piaśnicy (Bielawskie Błota).
Region raczej słabo zaludniony, z kilkoma portami rybackimi zlokalizowanymi w ujściach rzek: Łeba nad Łebą, Ustka nad Słupią, Darłowo nad Wieprzą.
Liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe.
W środkowej części regionu utworzono Słowiński Park Narodowy.

Biebrzański Park Narodowy

Utworzony 25 września 1993 r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 września 1993r. (Dz. U. Nr 86, poz. 399) do 1 stycznia 1999 r. w województwach: łomżyńskim, białostockim i suwalskim - obecnie województwie podlaskim.
Powierzchnia Parku wynosi 59223,00 ha.
W granicach Parku znalazł się dawny rezerwat "Czerwone Bagno" o powierzchni 11.298 ha. Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 66824,00 ha.
Projekt utworzenia parku narodowego w dolinie Biebrzy został opracowany w 1968 roku przez prof. Adama Pałczyńskiego.
Biebrzański Park Narodowy leży w północno-wschodniej części Polski. Obejmuje znaczną część Kotliny Biebrzańskiej, rozpościerającej się na długości ponad 100 km i szerokości 10-15 km w części południowej, 30-40 km w części środkowej i 1-3 km w części północnej. Znaczna część parku to największy i najbardziej naturalny w Polsce oraz w Europie kompleks torfowisk niskich, przejściowych i wysokich. W granicach Parku znalazły się jedynie niewielkie wsie Gugny, Budy, Sośnia, Budne i Olszowa Droga. Zatorfioną dolinę Biebrzy otaczają wysoczyzny morenowe. W jej obrębie wyróżniono 3 części określone jako baseny: północny - obejmujący dolinę na wschód od Sztabina, środkowy - od Sztabina do Osowca i południowy - do ujścia Biebrzy do Narwi. Baseny rozdzielają przewężenia szerokości ok. 1 km. Basen Północny, zwany też Basenem Górnej Biebrzy, obejmuje 40-kilometrowy odcinek doliny szerokości 1,5 - 3,0 km, wypełniony torfem miąższości 3-6 m. Torfowiska zajmują tu ok. 20 000 ha. Basen Środkowy ma kształt zbliżony do trapezu o wymiarach 20x40 km. Większą część powierzchni tego basenu zajmuje taras zalewowy. Jest on pokryty torfem miąższości 1-3 m. Jedynie w strefie przykorytowej Biebrzy niewielkie powierzchnie zajmują iły, muły i piaski. Basen Południowy, zwany też Basenem Dolnej Biebrzy, ma kształt rynny o długości 30 km i szerokości 12-15 km. Również i tu największą powierzchnię zajmuje taras zalewowy. W jego obrębie torfowiska zajmują powierzchnie 21 000 ha, a od strony koryta rzeki występuje strefa mułowa szerokości 1-2 km. Od Osowca do kolonii Nowa Wieś po wschodniej stronie basenu ciągnie się na długość 20 km taras wydmowy, wznoszący się 2-3 m nad poziom torfowisk. Oddziela on strefę dolinową Biebrzy od zatorfionej rynny przylegającej do wysoczyzny ograniczającej Basen Dolnej Biebrzy od wschodu.
Biebrzański Park Narodowy obejmuje dużą część wszystkich trzech basenów. Główną oś hydrograficzną parku stanowi rzeka Biebrza. Jej długość wynosi 164 km, a cała zlewnia obejmuje 7062 km kw. Szerokość koryta Biebrzy wynosi od kilku metrów w Basenie Północnym do kilkudziesięciu w jej dolnym biegu. Płynie wolno zakolami, pozostawiając liczne starorzecza. W granicach parku znajdują się dolne odcinki dopływów Biebrzy. Dopływami prawobrzeżnymi są: Lebiedzianka, Netta i biegnący jej korytem Kanał Augustowski, Kopytówka, Ełk i jego dopływ Jegrznia, Dybła, Klimaszewnica i Wissa. Dopływami lewobrzeżnymi są: Sidra, Kamienna, Brzozówka, Czarna Struga i Kosódka. Dolina Biebrzy jest też w znacznym stopniu zasilana wodami podziemnymi z rozległych warstw wodonośnych z wysoczyzn morenowych otaczających dolinę. Przewężenia doliny oddzielające poszczególne baseny utrudniają odpływ wód. powodując trwałe uwodnienia torfowisk.Biebrzański Park Narodowy jest ważnym obszarem dla turystyki przyrodniczej, wypoczynku sobotnio-niedzielnego, wędkarstwa, a także dla celów dydaktycznych. Jest on jednak słabo zagospodarowany turystycznie. W Południowym i Środkowym Basenie parku wytyczone są piesze szlaki o długości ponad 195 km, a przy nich wybudowano 8 wież widokowych, zagospodarowano 3 pola biwakowe (Grzędy, Barwik, Osowiec), przygotowano 2 trasy wodne: Biebrza z Lipska do jej ujścia do Narwi - 135 km oraz Jegrznia i Ełk z Rajgrodu do jej ujścia do Biebrzy - 64,4 km. W Osowcu organizowany jest Terenowy Ośrodek Edukacyjny z pomostami widokowymi i kładkami wśród torfowisk. Jest też punkt informacji turystycznej i wypożyczalnia sprzętu wodnego.
Turystyka nad Biebrzą ma charakter sezonowy - najwięcej turystów przebywa tu wiosną i w okresie wakacji. Niestety brak odpowiedniej bazy noclegowej. Tylko hotele "Zbyszko", "Knieja", "Raj" i "Gród" w Rajgrodzie są obiektami całorocznymi o niezłym standardzie. Pozostała dostępna baza noclegowa jest oddalona o kilkadziesiąt kilometrów i znajduje się w Łomży, Augustowie, Ełku, Mońkach i Białymstoku. Na obrzeżach parku powstało kilkanaście kwater prywatnych u miejscowych rolników i kilka pensjonatów.
Uzupełnieniem walorów przyrodniczych są obiekty starej architektury drewnianej we wsiach na obrzeżach doliny. Godny zwiedzenia jest Kanał Augustowski ze śluzą w Dębowie, wybudowaną w latach 1826-1827 (zabytek budowli hydrotechnicznej). Dużą atrakcją jest XIX-wieczna twierdza Osowiec, wybudowana dla ochrony zachodnich granic Cesarstwa Rosyjskiego w jedynym dostępnym przejściu prze bagna. Wokół doliny położonych jest szereg miejscowości z charakterystycznym układem urbanistycznym, z najstarszymi zabytkami sakralnymi: kościoły w Wiźnie (1525 r.), Krasnymborze (1598 r.), Dolistowie (1771 r.) i drewniany kościół w Jaminach z końca XVIII w. oraz krzyże, kapliczki przydrożne.

Wigierski Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1989r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 27.06.1988r. (Dz. U. Nr 25, poz. 173 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie suwalskim - obecnie województwie podlaskim. Starania objęcia ochroną zespołu jezior Wigierskich sięgają lat 20-tych naszego stulecia.
Powierzchnia 15.113,49 ha, z czego ochroną ścisłą objęto 1343 ha.
Wokół Parku wyznaczono strefę ochronną o powierzchni - 11283,81 ha
Obejmuje faliste i pagórkowate tereny w środkowej części Pojezierza Wschodniosuwalskiego, przechodzące na południu w obszary Równiny Augustowskiej. Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym przez lodowiec w czasie ostatniego zlodowacenia. Na północy z licznymi wzgórzami moreny czołowej, ozami i kemami na południu z fragmentem przyległego sandru (naniesionego przez wody wypływające spod czoła topniejącego lodowca).
W jego granicach znalazły się 42 jeziora (Wigry, Pienty, Mulaczysko, Krusznik, tworzące tzw. "Zespół Jezior Wigierskich") i 6 rzek, stanowiące najcenniejsze elementy przyrody Parku. Jeziora i rzeki zajmują łącznie 2932 ha powierzchnia Parku.
Przez środek Parku przepływa rzeka Czarna Hańcza, płynąca szeroką zatorfioną doliną, tworzącą liczne zakola. Rzeka przecina jezioro Wigry i łączy się z Kanałem Augustowskim. Roślinność Parku reprezentuje strefę północno-wschodniej Europy.
Większa część Parku jest zalesiona. Dominują tu bory sosnowe oraz sosnowo - świerkowe. Ponadto występują tu: bory i lasy mieszane leszczynowo - świerkowe, grądy, podmokłe olsy i liczne torfowiska.



Jezioro Wigry - powierzchnia 2186,7 ha, długość 17,5 km, szerokość 3,4 km, maksymalna głębokość 73 m - średnia 15,8 m, długość linii brzegowej 72,2 km. Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza, wpada doń Struga Kamionka. Ma 18 wysp o łącznej powierzchni 70 ha, w tym: Ostrów, Ordów, Kamień, Mysia, Krowa. Liczne półwyspy: (Wysoki Wągiel, Rosochaty Róg, Klasztorny) i zatoki.

W 1979r. jezioro Wigry zostało wpisane do międzynarodowego projektu "Aqua", mającego na celu chronić najcenniejsze pod względem przyrodniczym i naukowym akweny świata. Wigry wyróżniają się wyjątkowo skomplikowanym kształtem misy jeziornej i niezwykłym bogactwem rzeźby dna. Większe pobliskie miejscowość: Stary Folwark, Magdalenowo, Rosochaty Róg, Czerwony Krzyż.



Ważniejsze zabytki:

· pokamedulski zespół klasztorny na Półwyspie Klasztornym nad Wigrami

· liczne kwatery prywatne, m.in.: Stary Folwark, Gawrych Ruda, Bryzgiel, Rosochaty Róg.

W starym Folwarku znajduje się ośrodek PTTK, który m.in. organizuje spływy kajakowe Czarną Hańczą, regaty żeglarskie na jeziorze Wigry, prowadzi pola namiotowe oraz wypożyczalnię kajaków, rowerów wodnych i żaglówek. Ośrodek Edukacji Środowiskowej nad Wigrami umożliwia grupom do 50 osób wycieczki po parku z przewodnikiem, przejażdżki bryczką oraz naukę jazdy konnej.

Drawieński Park Narodowy

Utworzony 1 maja 1990r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1990r. (Dz. U. Nr 26, poz. 151 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach gorzowskim i pilskim, obecnie na granicy województw zachodnio-pomorskiego i lubuskiego.
Powierzchnia 11018,52 ha, z czego 368 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 35590,00 ha.
Park reprezentuje przyrodę północno-zachodniej Polski i obejmuje fragment Puszczy Drawskiej w widłach rzek Drawy i Płocicznej oraz centralną część Równiny Drawskiej. Ochroną objęto zachowane w stanie naturalnym fragmenty borów sosnowych Puszczy Drawskiej oraz głównie na zachodzie lasy bukowe i grabowe z domieszką dębu. Średni wiek lasów 120 lat, z licznymi okazami pomnikowych (450 letnich dębów) i (330 letnich) buków. Lasy zajmują 78% powierzchni Parku. Ukształtowanie terenu równinne lub lekko pagórkowate. Podłoże przeważnie piaszczyste, tworzące sandrową Równinę Drawską, usypaną podczas ostatniego zlodowacenia przez wody, wypływające spod czoła lądolodu. Dużą wartością przyrodniczą i krajobrazową cechuje się Dolina Drawy z jej dopływami, m.in. Płociczną, a także liczne śródleśne jeziora, mszary i torfowiska. Drawa ze względu na bystrość nurtu zaliczana jest do rzek górskich

Na obszarze Parku wyznaczono 60 km szlaków turystycznych. 40 kilometrowy spływ kajakowy rzeką Drawą jest jedną z największych atrakcji Parku. Szlak ten czynny jest od 1 lipca do końca lutego ze względu na ochronę ptasich lęgów. Dla potrzeb turystów urządzono 5 pól biwakowych (Barnimie, Bogdanka, Sitnica, Pstrąg, Kamienna).
Drawa i zachodnie brzegi jezior Sitno i Ostrowiec udostępnione są do wędkowania.
Ciekawsze zabytki jakie można spotkać na trasach turystycznych to:

· ruiny XIV - wiecznego zamku w Drawie,

· "most Czarnieckiego" w Barnimiu,

· chałupy typu ryglowego (tzw. murem pruskim) w Ostrowcu.

Na terenie Parku, choć wyłączona spod jego zarządu, znajduje się czynna od prawie 100 lat elektrownia wodna "Kamienna". Zachowały się oryginalne turbiny Francisa - jedna z 1893r., druga z 1898r., a także suwnica pochodząca z początków naszego wieku.



Puszcza Drawska - zwarty obszar leśny w środkowym i dolnym biegu Drawy, na pograniczu województw zachodnio pomorskiego i lubuskiego. Urozmaicona szata roślinna. Przeważają bory sosnowe z domieszką brzozy, dębu i topoli osiki. Ukształtowanie równinne i pagórkowate z wzniesieniami dochodzącymi do 220 m n.p.m. Drawa - rzeka w północno-zachodniej Polsce, o długości 186 km i powierzchni dorzecza 3296 km kw. Źródłowy obszar chroniony jest w Drawskim Parku Krajobrazowym, a w środkowym biegu w obrębie Puszczy Drawskiej utworzono Drawieński Park Narodowy. Drawa wypływa z jeziora Krzywego i płynie ku południowi, gdzie uchodzi do Noteci. Główne dopływy to: Korytnica, Płociczna, (lewe), Mierzęcka Struga (prawy dopływ).

Wielkopolski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 1957 r. (Dz. U. Nr 24, poz. 114 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie poznańskim - obecnie województwie Wielkopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 7619,82 ha, z czego 221 ha (17%) objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 15003,00 ha.
Park reprezentuje przyrodę regionu Pojezierza Wielkopolskiego.
Położony na Nizinie Wielkopolskiej, 15 km na południe od Poznania. Zajmuje faliste i pagórkowate tereny na Pojezierzu Poznańskim, na lewym brzegu Warty.
Charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, ukształtowanym w okresie 70.000 - 10.000 lat temu - wzgórza morenowe (najwyższe wzniesienie Osowa Góra dochodzi do 132 m n.p.m.), drumliny (małe, eliptyczne pagórki) i ozy (podobne do nasypów kolejowych - powstałe w szczelinach lodowca). Znajduje się tu część najdłuższego w Polsce ozu Bukowo-Mosińskiego o długości 374 km oraz wydmy i rynny (wyżłobione przez lodowiec Gruzdy), Lemy (owalne w zarysie pagórki), liczne głazy narzutowe. Z 12 jeziorami polodowcowymi, m.in.: Budzyńskie, Góreckie (z 2 wyspami), Skrzynka, Kociołek.
Prawie wszystkie jeziora Parku są bogatymi w substancje mineralne jeziorami eutroficznymi. Występują w nich różnorodne zbiorowiska roślin wodnych i bagiennych. Najdalej od brzegu rozwijają się rośliny całkowicie zanurzone, np.: wywłócznik kłosowy, rogatek sztywny, wiele gatunków rdestnic. Bliżej brzegów znajdują się zbiorowiska roślin o liściach pływających, do których zaliczany jest zespół lilii wodnych z grążelem żółtym i grzybieniem białym. Brzegi jezior zajmują szuwary, złożone m.in. z takich gatunków, jak: oczeret jeziorny, pałka wąskolistna i szerokolistna, trzcina pospolita oraz tatarak zwyczajny. Odmienna roślinność występuje nad jeziorem Skrzynka, jedynym w Parku jeziorem dystroficznym (ubogim w składniki mineralne). Skupiają się tutaj zbiorowiska torfowców, które gęstym kożuchem wkraczają na taflę jeziora, powodując jego zarastanie. W parku spotyka się także łąki, z których do najpiękniejszych należą barwne łąki trzęślicowe.
Ten przebogaty zespół form krajobrazu aluwialnego, zebranych na stosunkowo niewielkim obszarze, prof. Adam Wodziczko (pierwszy rzecznik utworzenia na tym terenie parku narodowego), nazwał prawdziwym "muzeum form polodowcowych".Przyroda Parku jest zagrożona ze względu na bliskość Poznania i jego przemysłu. Niekorzystny wpływ wywołała też gradacja brudnicy mniszki w latach 1982-84. Ponieważ drzewostany sosnowe rosną głównie na siedliskach lessowych, istnieje konieczność intensywnej przebudowy lasów Parku (co dość mocno jest obecnie realizowane na bazie odnowień naturalnych). Przewiduje się, że do końca wieku sosna przestanie być gatunkiem dominującym. Stopniowo też usuwa się gatunki obce, wprowadzone w XIX i XX w., jak: dąb czerwony, sosna Banksa, sosna wejmutka,
W Parku znajduje się Muzeum Przyrodnicze przy ul. Wczasowej 1 w Puszczykowie oraz placówka naukowa.
Na obszarze Parku 34 drzewa oraz 1 głaz narzutowy ("Głaz Leśników") objęto ochroną jako pomniki przyrody.
W Parku wyznaczono 5 szlaków turystycznych o łącznej długości 81 km.



Wielkopolska - kraina historyczna w zachodniej i środkowej Polsce, położona głównie w dorzeczu Warty oraz częściowo środkowej Odry i dolnej Wisły.
Pod względem fizycznogeograficznym Wielkopolska obejmuje trzy regiony: na północ Pojezierze Wielkopolskie , na południe Pojezierze Leszczyńskie i Nizinę Wielkopolską oraz południową część Pojezierza Pomorskiego, środkową część Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej, wschodnią część Pojezierza Lubuskiego, pradoliny Warciańsko - Odrzańskiej i Obniżenia Milicko - Głogowskiego.
W IX -X w. obszar ten stanowił terytorium państwa Polan z ośrodkiem w Gnieźnie. Na przełomie XII i XIII w. znany pod nazwą "Moior Polonia" tj. "Wielka Polska".

Kampinoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 91 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach warszawskim i piotrkowskim - obecnie województwie mazowieckim.
Powierzchnia 38544,33 ha, z czego 4303 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 37756,49 ha.
W godle Parku znajduje się łoś.
Park reprezentuje przyrodę regionu Nizin Środkowopolskich. Obejmuje fragment pradoliny Wisły w Kotlinie Warszawskiej na Nizinie Mazowieckiej.
Stanowi go Puszcza Kampinoska w bezpośrednim sąsiedztwie Warszawy. Taras kampinoski zbudowany z piasków i żwirów rzecznych, na których procesy eoliczne wytworzyły charakterystyczne, doskonale wykształcone i piękne krajobrazowo wydmy. Osiągają one 30 m wysokości i prezentują różne formy morfologiczne: łuki, parabole, wały, grzędy i zespoły wydmowe, przypominające niekiedy mini łańcuchy górskie. 12,5 tysięcy lat temu wydmy zostały utrwalone roślinnością i stanowią na obszarze prawie 20 tysięcy ha - obiekt przyrodniczy w skali europejskiej. Pasy bagienne zajmują tereny dawnych nurtów Prawisły. W wywianych z piasku miejscach wytworzyły się pokłady torfu. Kontrast krajobrazów wydm i bagien jest najbardziej charakterystycznym elementem pejzażu Kampinoskiego Parku Narodowego.

Kampinoski Park Narodowy ma bogate tradycje historyczne, związane z walkami o niepodległość. Miały tu miejsce walki powstańcze 1794 i 1863r, walki armii "Poznań" we wrześniu 1939r., a także walki w1944r. Znajdują się tu: mogiły powstańców z 1863r, cmentarz partyzantów, cmentarz w Palmirach osób rozstrzelanych w latach 1939 -1944.
Z Parkiem związanych jest wiele zabytków kultury. W rejestrze zabytków architektury znajduje się 38 obiektów:

· średniowieczne grodzisko w Starym Zamczysku (X-XI w.)

· XII - wieczny kościół w Czerwińsku

· gotycko-renesansowy kościół w Brochowie o charakterze obronnym z XVI w.

· barokowy kościół w Starych Babicach

· klasycystyczny zespół kościelno-dworski z końca XVIII w. w Lipkowie

· drewniany kościół z końca XVIII w. w Kampinosie

· pałac w Zaborowie z początku XX w.

· dwór w Tułowicach

· dom w Żelazowej Woli, gdzie urodził się Fryderyk Chopin

· dwór w Niepokalanowie

Park posiada niewielkie, ale ciekawe muzeum przyrodnicze w Ośrodku Dydaktycznym im. Jadwigi i Romana Kobendzów w Granicy k. Kampinosu.
Na obszarze Parku wytyczono 350 km szlaków turystycznych. Urządzono 15 parkingów, 6 pól wypoczynkowych i wiele terenów biwakowych.



Puszcza Kampinoska - kompleks leśny w województwie mazowieckim na północny-zachód od Warszawy. Powierzchnia 22000 ha. Ubogie siedliska na wydmach porastają bory suche i świeże (przewaga sosny z domieszką brzozy i dębu). Podmokłe i wilgotne obniżenia zajmują olsy z dominującą olszą czarną oraz bory bagienne. Wyspowo występują także siedliska grądów z lasami dębowo - grabowymi. Puszcza Kampinoska to pozostałość dużego kompleksu leśnego, pierwotnie połączonego z Puszczami Bolimowską, Jaktorowską i Kurpiowską. W XVI w. była ostoją tura, niedźwiedzia i żubra.

Białowieski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 21 listopada 1947r. (Dz. U Nr 74, poz. 469 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie białostockim - obecnie województwie podlaskim.
Historia utworzenia parku narodowego rozpoczyna się 29 grudnia 1921r., tj. od utworzenia leśnictwa "Rezerwat", przekształconego 17 sierpnia 1932r. w Park Narodowy w Białowieży i restytuowanie go 21 listopada 1947r. pod obecną nazwą. Jest to najstarszy Park Narodowy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie.
Powierzchnia Parku wynosi 10501,95 ha, z czego pod ochroną ścisłą jest 4747 ha.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 3224,26 ha.
Obejmuje część Puszczy Białowieskiej, stanowiącej największy w Europie prabór niżowy, zachowany w stanie naturalnym. Cała Puszcza zajmuje powierzchnię 125 tys. ha, z czego w Polsce znajduje się 58 tys. ha.
Teren Parku to płaski obszar, pozbawiony wyraźnych wzniesień, o niewielkim zróżnicowaniu rzeźby. Brak jest punktów widokowych. W Parku dominują utwory pochodzenia polodowcowego, przede wszystkim różne postacie piasków, gliny i iłów. Uzupełniają je torfy torfowisk niskich i przejściowych zlokalizowanych nad rzekami oraz torfowiska wysokie. Największą powierzchnię Parku zajmują lasy dębowo - lipowo - grabowe typu grądu. Wzdłuż rzek i okresowych cieków wodnych znajdują się przystrumykowe łęgi olszowo - jesionowe. W bezodpływowych nieckach terenowych ze stagnującą wodą, ukształtowały się bagienne lasy olszowe. Uboższe gleby zajmują różne postacie borów mieszanych z udziałem świerka. Niewielkie obszary dawnych torfowisk wysokich zajmują bory bagienne.W Parku utworzono zamknięty ośrodek hodowli żubra oraz zagrody pokazowe z żubrem, żubroniem, jeleniem, dzikiem, konikiem polskim oraz wilkiem.
Z uwagi na unikatowe walory przyrodnicze Białowieski Park Narodowy został przez UNESCO uznany w 1977r. za światowy rezerwat biosfery. Umieszczony został także na liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości. W grudniu 1992r. UNESCO rozszerzyło granice obiektu Światowego Dziedzictwa Ludzkości na przyległej do Parku, objętej ochroną ścisłą, część Białoruskiego Parku Narodowego "Białowieżskaja Puszcza"
Park posiada bardzo ciekawe Muzeum Przyrodnicze im. J. Miklaszewskiego oraz kompleks zabytkowy zwany Parkiem Pałacowym (z parkiem utrzymanym w stylu angielskim). Na terenie Parku Pałacowego oprócz 130 gatunków drzew i krzewów rośnie jedna z najpiękniejszych grup starych dębów, licząca 17 drzew w wieku 600 do 800 lat. W sumie na terenie ochrony ścisłej Parku stwierdzono blisko 1600 drzew odpowiadających kryteriom pomników przyrody.
W tzw. "Domu Marszałkowskim" mieści się siedziba dyrekcji Parku.
W Białowieskim Parku Narodowym stwierdzono 183 kurhany, najczęściej z okresu wczesnego średniowiecza.
Główny obiekt Parku, tzw. "ścisły rezerwat przyrody" zwiedzać można pieszo, w grupach nie przekraczających 25 osób, wyłącznie z uprawnionym przewodnikiem. Możliwe jest uzyskanie zezwolenia na przejazd pojazdem konnym (bryczka, sanie) albo rowerem. Dla ogółu turystów udostępnia się trasę długości ok. 8 km. Dłuższe trasy są dostępne dla grup specjalistycznych, każdorazowo na podstawie odrębnego zezwolenia dyrektora parku.
Zakwaterowanie dla turystów zapewniają: hotel "Iwa", Dom Wycieczkowy PTTK, Szkolne schronisko Młodzieżowe, Dom Myśliwski, pole namiotowe, pokoje gościnne restauracji "Żubrówka" oraz kwatery prywatne w sąsiadującej z Parkiem Białowieży.



Puszcza Białowieska - kompleks leśny o powierzchni 1250 km kw., z czego w polskich granicach znajduje się 580 km kw. Pozostała część leży na terenie Białorusi. Kompleks ten jest usytuowany na pograniczu Europy Środkowej i Europy Wschodniej. Fizjografia terenu wpłynęła na szczególny charakter Puszczy, wyróżniający się pokrewieństwem szaty roślinnej i świata zwierzęcego z przyrodą Europy Północno-Wschodniej i Europy Środkowej.
Pod względem geologicznym Puszcza leży w obszarze zlodowacenia środkowopolskiego, zdenudowanej Równinie Bielskiej, graniczącej od wschodu z krańcami Polesia. Teren jest niemal równy, z rzadka tylko sfałdowany wałami morenowymi nieznacznej wysokości. Przeciętne wzniesienie nad poziom morza wynosi 170 m , najwyższe 202 m.
Środkiem Puszczy płynie rzeka Narewka, zbierając wody ze wschodniej, środkowej i północnej jej części. Inna puszczańska rzeczka - Leśna, jest zasilana wodami z północno-zachodniej części Puszczy. Mimo pozornej jednolitości warunków siedliskowych, wynikającej z równinnego charakteru obszaru puszczy, świat roślinny, w tym przede wszystkim skład gatunkowy drzewostanów reprezentuje się jako pełna różnorodnych form i odmian mozaika leśna. Występują tu: grąd wysoki, grąd niski, bór sosnowy, bór iglasty, bór mieszany, bór bagienny i ols. W każdym z tych typów rosną charakterystyczne, odmienne rośliny runa leśnego. Osobliwościami są też dobrze zachowane, potężne okazy świerków, lip, grabów, klonów i dębów.

Narwiański Park Narodowy

Utworzony 14 lipca 1996r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 1 lipca 1996r. (Dz. U. Nr 77, poz. 368) do 1 stycznia 1999 r. w województwach białostockim i łomżyńskim - obecnie województwie podlaskim.
Powierzchnia - 7350,00 ha.
Wokół Parku utworzono otulinę o powierzchni 15408,00 ha.
Głównym celem utworzenia Narwiańskiego Parku Narodowego jest ochrona ekosystemów podmokłych i wodnych.
Park obejmuje obszar bagiennej Doliny Górnej Narwi od Suraża do Rzędzian. Dolinę wypełniają torfy o miąższości ok. 1 m, zalegające na płytkich mułach lub iłach oraz bezpośrednio na piaskach. Walory przyrodnicze Parku to przede wszystkim unikatowy system doliny rzeki Narwi z bogatymi zespołami roślinnymi i faunistycznymi. Objęty ochroną odcinek dolny Narwi bywa nazywany "Polską Amazonką". Dolina Narwi składa się z szeregu rozszerzonych basenów, przypominających przełomy rzeczne. Powierzchnia basenów wynosi od 13 do 30 m kw., odcinki zwężone są krótkie, od 1 do 1,5 m szerokie.
Rzeźba terenu Parku ukształtowała się podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Lodowiec zanikał powierzchniowo, nadbudowując wysoczyzny moreną, w obniżeniach pozostawiając bryły martwego lodu. Wytopienie się największych brył dało początek dzisiejszej Dolinie Narwi. O wytopiskowej genezie doliny świadczy także obecność na jej zboczach form pochodzenia glacjalnego: kemów, nisz i dolinek wytopiskowych. Największymi walorami doliny Narwi na obszarze Narwiańskiego Parku Narodowego: duży stopień naturalności, osobliwość układów hydrologiczno-siedliskowych, bogactwo flory i fauny. Niemal całą dolinę wypełnił ekosystem bagienny z całą siecią rozgałęzionych koryt rzecznych, z mozaikowym układem rozlewisk, siedlisk bagiennych i lądowych.

Walory kulturowe:

· zabytki budownictwa: reduta obronna "Koziołek", drewniane zagrody i chaty kryte strzechą, wiatraki, krzyże przydrożne, kapliczki

· prywatne muzeum archeologiczne Władysława Litwińczaka w Suraży

· spływy łódkami - "pychówkami"

· w parku znajduje się zabytkowy dwór w Kurowie - siedziba dyrekcji Parku

Najbliższe większe miasta - Choroszcz, Łapy, Tykocin. W Tykocinie warto zwiedzić barokową synagogę z 1642r. oraz barokowy kościół z lat 1742-1745. W Chroszczy znajduje się ciekawy kościół barokowy oraz cerkiew prawosławna z 1877r. W dawnym parku francuskim można obejrzeć odbudowany barokowy pałac, w którym znajduje się muzeum wnętrz.

Park Narodowy Gór Stołowych

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 września 1993 r. (Dz. U. Nr 88, poz. 407) do 1 stycznia 1999 r. w województwie wałbrzyskim - obecnie województwie dolnośląskim.
Powierzchnia Parku wynosi - 6340,37 ha.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 10515 ha.
Park reprezentuje region Gór Stołowych w Kotlinie Kłodzkiej i obejmuje południowo - wschodnią część Gór Stołowych. Zasadniczymi drzewostanami są lasy świerkowe. W części bezleśnej dominują wyniesienia skalne Gór Stołowych.
Góry Stołowe stanowią jedyny w Polsce przykład gór płytowych, zbudowanych z górnokredowych piaskowców ciosowych, poprzegradzanych ławicami margli z wkładkami wapieni i piaskowców wapnistych lub glaukonitowych. W obrębie piaskowca ciosowego powstał system korytarzy tworzący labirynty skalne, szczególnie znane i atrakcyjne w obrębie Błędnych Skał.
Budowa geologiczna oraz zachodzące procesy geomorfologiczne i erozyjne doprowadziły do powstania bardzo interesujących i pięknych krajobrazowo ostańców ( Błędne Skały - 850 m n.p.m., Skalniak - 915 m n.p.m., Narożnik - 895 m n. p. m., Szczytniak - 589 m n.p.m., Szczeliniec - 919 m n.p.m., Mnich - 522 m n.p.m., Skalne Grzyby, Rudkowe Skały).
Bazę turystyczną dla Gór Stołowych stanowią uzdrowiska: Kudowa Zdrój i Polanica, osada Karłów położona wewnątrz Parku oraz miejscowość Radków. Z obiektów kultury na uwagę zasługuje bazylika w Wambierzycach.



Góry Stołowe - część Sudetów środkowych, ciągnąca się na północny zachód od Kotliny Kamiennogórskiej do Kotliny Kłodzkiej na południowym wschodzie. Pasmo o długości 42 km i szerokości od 7 do 12 km. Większa, środkowa część pasma znajduje się w Czechach. Koniec północno - zachodni i najwyższa część południowo - wschodnia w Polsce ( 48 km kw.) . W południowo - wschodniej części utworzono Stołowogórski Park Narodowy. Góry Stołowe zbudowane są z poziomo leżących ławic kredowych piaskowców i margli. Mają charakter gór płytowych. Występują tu dwa poziomy spłaszczonych stoliw górskich, ponad którymi wznoszą się oryginalne formy skalne, tworzące m. in. labirynty skalne: Wielki Szczeliniec (919 m n.p.m. - kulminacja pasma) , Błędne Skały (850 m n.p.m.).

Karkonoski Park Narodowy

Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959r. (Dz. U. Nr 17, poz. 90 z późń. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie jeleniogórskim - obecnie województwie dolnośląskim.
Powierzchnia 5578,56 ha, z czego 1710 ha objęto ochroną ścisłą.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 11.265,00 ha.
Zespoły leśne zajmują powierzchnię 3766 ha. Reszta to tereny powyżej górnej granicy lasu.
Park obejmuje najwyższe, graniczne partie Karkonoszy, od Mumlawskiego Wierchu na zachodzie do przełęczy Okraj na wschodzie oraz dwie enklawy: okolice wodospadu Szklarki i górę Chojnik. Po stronie czeskiej sąsiaduje z dużym obszarem chronionym. Obszary Karkonoskiego Parku Narodowego są najwyższą partią Sudetów z głównymi szczytami Śnieżką (1602 m n.p.m.), Wielkim Szyszakiem (1508 m n.p.m.) i Szczernicą (1361 m n.p.m.).
Na jego obszarze występują charakterystyczne formy rzeźby: skałki ostańcowe, (Słonecznik, Końskie Łby, Pielgrzymy, Paciorki, Trzy Świnki), skalne (Śnieżne Kotły, Kotły z Małym i Wielkim Stawem), gołoborza oraz płaskie zrównania z torfowiskami. Znaczne spadki terenu i uskoki skalne sprzyjają powstawaniu wodospadów. Do największych należą Wodospady Łomniczki (300-metrowy ciąg kaskad potoku Łomniczka), Wodospoad Szklarski (13 m wysokości) i największy w polskich Karkonoszach - Wodospad Kamieńczyka (27 m wysokości).W 1992r. Park wraz z częścią czeską uznany został przez UNESCO za "Światowy Rezerwat Biosfery Karkonoszy" - łączna powierzchnia 60.000 ha.
Na uwagę turystów zasługuje góra Chojnik z zamkiem na szczycie, mieszczącym schronisko PTTK, kaplica Świętego Wawrzyńca na Śnieżce, Samotnia - schronisko nad Małym Stawem. Na terenie Parku znajduje się 12 schronisk i obiektów noclegowych. Przez cały rok czynne są wyciągi krzesełkowe na Kopę i Szrenicę oraz czynne w okresie zimowym wyciągi narciarskie. Na obszarze Parku wytyczono także 200 km szlaków turystycznych.
U podnóża góry Chojnik w Sobieszowie znajduje się niewielkie muzeum Karkonoskiego Parku Narodowego i dyrekcja.



Karkonosze - najwyższa grupa górska położona na granicy z Czechami. Powierzchnia 617 kwadratowych, z czego 177 kwadratowych w Polsce. Tworzy je zbudowany z granitów, zwarty wał górski o długości 36 km. Ponad zrównaną powierzchnią grzbietu (1350 -1450 m n.p.m.) wznoszą się twardzielcowe wzniesienia, będące kulminacją pasma: Śnieżka (1602 m n.p.m.) oraz Wielki Szyszak (1509 m n.p.m.).
Karkonosze po stronie czeskiej są większe i mają bardziej rozbudowany system grzbietów.
Stoki masywu rozcięte są kotłami lodowcowymi, w ich dnach występują jeziora. Miejscami na stokach przebijają się skałki o fantastycznych kształtach.
Występuje tu klimat górski z wyraźnie zaznaczającą się piętrowością środowiska - las dochodzi do wysokości 1250 m n.p.m. - kosodrzewina do 1500 m n.p.m. Powyżej występuje piętro alpejskie. Ważniejsze miejscowości:

· w Polsce: Szklarska Poręba, Karpacz

· w Czechach: Harrachor.

Gorczański Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1981r rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1980r. (Dz. U. Nr 18, poz. 66 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 7.019,07 ha, z czego 2789 ha objęto ochroną ścisłą. Lesistość Parku wynosi 95%.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 16646,61 ha.
W godle Parku znajduje się salamandra.
Park obejmuje centralną część pasma Gorców: masywy Turbacza, Gorca, Kudłonia, dolinę Kamienicy.
W krajobrazie Gorców, zbudowanych z utworów fliszu karpackiego, dominują łagodne formy rzeźby, typowe dla Beskidów Zachodnich. Wzniesienia oraz grzbiety górskie są w szczytowych partiach zaokrąglone lub spłaszczone. Stoki łagodnie opadają ku dolinom, gdzie rzeźba przybiera odmiennego charakteru. Częste są stromizny, osuwiska, skaliste koryta potoków i progi skalne. Znajduje się tu kilka grot skalnych i jaskiń, utworzonych głównie na skutek przesunięć skał. Największa z nich to Zbójecka Jama przy polanie Jaworzyna Kamienicka.

Zabytkowym obiektem, jedynym w swoim rodzaju na terenie Parku jest kapliczka zwana "Bulandową", wzniesiona w 1904 roku na polanie Jaworzyca Kamienicka.



Gorce - grupa górska w Beskidach Zachodnich w południowej Polsce. Rozciągają się na długości 50 km i obejmują powierzchnię 500 kwadratowych. W centrum znajdują się najwyższe szczyty: Turbacz - 1311 m n.p.m., od Turbacza odchodzi ramię wschodnie ze szczytami Gorc - 1229 m n.p.m. i Jawożna - 1288 m n.p.m. Na zachód od Turbacza odgałęziają się trzy mniejsze ramiona z kulminacjami na Bukowinie (1138 m n.p.m.), Gorcu (1111 m n.p.m. i Obidowcu (1198 m n.p.m.). Grzbiety górskie rozdzielone są dolinami rzek i potoków: Potoku Kamienieckiego, Ochotnicy, Lepietnicy.
W Gorcach wyznaczono 20 oznakowanych szlaków pieszych o łącznej długości 70 km. Część zboczy wykorzystywanych jest przez narciarzy.

Babiogórski Park Narodowy

Utworzony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 1954r. (Dz. U. Nr 4, poz. 25 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach bielskim i nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim. Powierzchnia - 3391,55 ha. Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 8437,00 ha. W godle Parku znajduje się roślina - Okrzyn Jeleni (endemit). Działania na rzecz ochrony Babiej Góry sięgają połowy XIX w., kiedy to góra była masowo odwiedzana początkowo przez badaczy naukowych, a potem turystów. U schyłku ubiegłego wieku propagandę walorów przyrodniczych, krajobrazowych i turystycznych rozpoczął prof. Hugo Zapałowicz. Pierwszym orędownikiem ochrony przyrody w paśmie babiogórskim był krajoznawca Kazimierz Sosnowski. Głównym jednak inicjatorem utworzenia parku narodowego był geograf, turysta i miłośnik przyrody - kierownik schroniska polskiego na Markowych Szczawinach - Władysław Miodowicz. W marcu 1933r. uchwałą Polskiej Akademii Umiejętności, przy wsparciu grona wybitnych uczonych, jak: Walery Goetel, Stanisław Sokołowski i Władysław Szafer, powołano Park Narodowy na Babiej Górze o powierzchni 1061 ha, jednak bez żadnych sankcji ochronnych. Zatem dalej lasy Babiej Góry traktowano jako obiekt eksploatacyjny. Dochody z wyrębów długo jeszcze były głównym źródłem utrzymania Akademii Umiejętności, gdzie znaczna część członków PAU nie rozumiała doniosłej wagi ochrony przyrody. Dopiero projekt Państwowej Rady Ochrony Przyrody przedłożony przez Ministerstwo Leśnictwa Radzie Ministrów w 1949r. uzyskał ostatecznie w 1954r. aprobatę rządu. Park Narodowy obejmuje północną i częściowo południową część masywu Babiej Góry (najwyższego pasma w obrębie Beskidu Wysokiego w Karpatach Zachodnich), od przełęczy Jałowieckiej (1017 m n.p.m.) do Przełęczy Krowianki (976 m n.p.m.), na długości ok. 10 km. Stoki Babiej Góry opadają skośnie spiętrzonymi warstwami piaskowca - stromo ku północy i łagodnie ku południowi. Najwyższy szczyt Babiej Góry - Diablak (1725 m n.p.m.) pokryty jest rumowiskiem głazów. Grzbietem Babiej Góry przebiega główny europejski dział wodny pomiędzy zlewniami Bałtyku i Morza Czarnego. Wody północnych stoków spływają Skawicą, Skawą i Wisłą do Bałtyku, zaś po orawskiej stronie Orawą, Wagiem i Dunajem do Morza Czarnego. W 1978r. Park został włączony przez UNESCO do międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze. W trakcie wycieczek zachęcamy do zwiedzenia:

· skansenu im. Józefa Żaka w Zawoi na Markowych Rówienkach,

· parku etnograficzny w Zubrzycy Górnej,

· drewnianego kościoła w Zawoi z XIX/XX w,

· murowanej kapliczki w stylu regionalnym w Zawoi - Policznem.

W siedzibie dyrekcji parku w Zawoi Barańcowej znajduje się Muzeum Przyrodnicze. Przed siedzibą dyrekcji parku założono Ogród Roślin Babiogórskich.
Długość szlaków turystycznych na terenie parku wynosi 36 km, z czego 32 km to trasy piesze, a 4 km trasy narciarskie. Schronisko PTTK na Markowych

Tatrzański Park Narodowy

Utworzony z dniem 1 stycznia 1955r. na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 października 1954r. (Dz. U. z 1955r. Nr 4, poz. 23 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim.
Powierzchnia Parku wynosi 21164 ha, z czego 11514 ha objęto ochroną ścisłą.
Tatrzański Park Narodowy położony jest na południowym krańcu Polski w Karpatach Zachodnich i obejmuje najwyższą część Tatr Polskich. Charakteryzuje się krajobrazem wysokogórskim. Rzeźba Tatr jest rezultatem długotrwałej działalności różnych czynników w wielu epokach historii ziemi, począwszy od okresu węglowego (karbonu) przez perm, trias, jurę, kredę, trzeciorzęd, aż po epokę lodową, która nadała ostateczne oblicze tej części naszego kraju. W epoce lodowej Tatry były aż trzykrotnie zlodowacone, przy czym formy wytworzone i pozostawione przez poszczególne zlodowacenia są widoczne w różnym natężeniu w poszczególnych częściach Tatr w postaci licznych form polodowcowych; kotły lodowcowe zajęte często przez jeziora, żłoby lodowcowe, doliny zawieszone, rygle skalne, wały moren czołowych i bocznych, wygłady lodowcowe.
Z taką budową geologiczną związane jest bogactwo występujących tu skał. Za najstarsze uważa się skały przeobrażone. Są to różne typy łupków krystalicznych i gnejsów - spotykane obecnie na grani głównej Tatr Zachodnich. Ze skał magmowych (granitów) zbudowane są najwyższe szczyty tatrzańskie, północną część Tatr Zachodnich tworzy mozaika skał osadowych (wapieni, dolomitów, piaskowców i łupków). Ta skomplikowana budowa geologiczna znalazła swoje odbicie w rzeźbie terenu.
Rozwinięte zjawiska krasowe - jaskinie (dotychczas poznano ich 650), np. Wielka Śnieżna ( o długości korytarzy 11000m i głębokości 776m), Mylna, Mroźna Magurska (w dolinie Jaworzynki na stoku Jaworzyńskich Turni znana z odnalezionych kości niedźwiedzi jaskiniowych, nie jest udostępniona turystycznie), lejki i żłobki krasowe Osobliwością hydrograficzną Tatr Zachodnich są ponory, w których niespodziewanie giną wody potoków, suche odcinki dolin i bardzo wydajne wywierzyska z których woda wypływa ponownie na powierzchnię.Starania o objęcie Tatr ochroną rozpoczęły się pod koniec XIX wieku. Już w 1865r. podjęto działania zmierzające do ochrony kozicy i świstaka. Dzięki staraniom E. Janoty i M. Nawrotnego w 1869r. Sejm Krajowy we Lwowie uchwalił ustawę zakazującą polowań na te zwierzęta. W 1873r. powstało Towarzystwo Tatrzańskie, podkreślające w swoim statucie potrzebę ochrony przyrody tatrzańskiej. W 1939r.powstał Park Przyrody obejmujący niewielką część Tatr - Jaworzynę. W lipcu 1947r. powołano w polskiej części Tatr jednostkę administracyjną lasów państwowych o nazwie Park Narodowy Tatrzański.
W 1948r. w górnej części Doliny Kościeliskiej utworzono pierwszy rezerwat ścisły - "Pyszna". Dopiero jednak od 1 stycznia 1955 r. Park stał się formalnie uchwalonym jako Tatrzański Park Narodowy o powierzchni 11500 ha.
Park posiada bogate i dobrze urządzone Muzeum Przyrodnicze oraz pracownię naukową. Tatrzański Park Narodowy graniczy z parkiem narodowym Słowacji (TANAP) wspólnie z którym stanowi Międzynarodowy Rezerwat Biosfery utworzony w 1992r. przez UNESCO.
Na obszarze Parku wytyczono prawie 250 km szlaków turystycznych o różnym stopniu trudności, przy czym dostępne są one jedynie dla turystów pieszych. Wyjątkowo na niektórych odcinkach dozwolona jest jazda na rowerach górskich. Ponadto w dolinach Chochołowskiej i Kościeliskiej oraz na drodze do Morskiego Oka kursują pojazdy konne. Dla turystów udostępniono 6 jaskiń (jedna w Dolinie na Dziurze i 5 w Dolinie Kościeliskiej (Mylna, Obłazkowa, Raptawicka, Smocza Jama oraz Mroźna (jedyna z oświetleniem elektrycznym).
Na obszarze Parku znajduje się 8 schronisk turystycznych, jednak podstawową bazą wypadową w Tatry jest Zakopane oraz wioski położone w podtatrzańskich gminach Kościelisko, Poronin i Bukowina Tatrzańska.
Na terenie parku znajduje się oddana do użytku w 1936r., czynna przez cały rok, kolejka linowa z Kuźnic na Kasprowy Wierch, 2 wyciągi krzesełkowe w Dolinie Goryczkowej i Kotle Gąsienicowym. W rejonie Kasprowego Wierchu oraz z tych okolic w kierunku Kuźnic wyznaczono tereny zjazdowe i nartostrady dla narciarzy. Na obrzeżu Parku - w rejonie Krokwi, znajduje się zespół skoczni, tras biegowych i tor lodowy a na Nosalu slalomowy wraz z kolejką i wyciągiem orczykowym.
Trasy narciarskie znajdują się także w rejonie Cyrhli. Określony obszar parku udostępniony jest dla taterników zdobywających skalne ściany i jaskinie.
Zabytki kultury materialnej są na terenie parku coraz mniej widoczne, ślady po dawnej działalności górniczej i hutniczej spotykane w Kuźnicach, Dolinie Kościeliskiej i Dolinie Chochołowskiej. Rangę zabytków mają szałasy pasterskie oraz niektóre schroniska i obiekty sakralne.



Tatry - najwyższy masyw górski w Centralnych Karpatach Zachodnich ciągnących się na przestrzeni 1300 km. Składają się na nie charakterystyczne jednostki tektoniczne: granitowy trzon, krystaliczny oraz sfałdowane i przemieszczone w formie płaszczowin skały osadowe serii wierchowych i reglowych. Tatry ciągną się równoleżnikowo na przestrzeni 56 km. Położone na pograniczu Polski i Słowacji, pomiędzy nisko położonymi kotlinami: Podhala na północy oraz Spiską i Liptowską na Południu. Zajmują powierzchnię 785 km2, z czego w granicach Polski znajduje się 175 km2 Najwyższy szczyt - Gerlach 2655 m n.p.m., w Polsce Rysy - 2499 m n.p.m. Tradycyjnie dzieli się je na 3 części : Tatry Wysokie, Tatry Zachodnie i Tatry Bielskie (w części na Słowacji).
Ostatecznie zostały sfałdowane i wypiętrzone na przełomie ery mezozoicznej i kenozoicznej w okresie ruchów alpejskich.

Klimat cechuje się dużą zmiennością stanów pogody: gwałtowne spadki ciśnienia, inwersje temperatur, duża wilgotność powietrza i powstawanie lokalnego wiatru fenowego, zwanego halnym. Konsekwencją jest wykształcenie się w Tatrach 5 pięter roślinności.

Klimat, gleby, roślinność i świat zwierzęcy wykazują zróżnicowanie piętrowe:

· piętro leśne dzielące się na podłożu osadowym na regiel dolny i górny

· regiel dolny do 1250 m pierwotnie porośnięty przez lasy mieszane jodłowo-bukowe, zostało w większości przekształcone przez gospodarkę człowieka. Dzisiaj dominują tu lasy świerkowe

· regiel górny do 1550 m z panującym borem świerkowym, z egzemplarzami limby w strefie górnej granicy lasu

· piętro kosodrzewiny do ok. 1850 m n.p.m. z zaroślami kosodrzewiny tworzącymi wraz z wysokością coraz mniejsze płaty

· piętro alpejskie - do ok. 2200 m n.p.m.

· piętro subniwalne (turnia) - powyżej 2200 m n.p.m. - wokół ścian skalnych występują tylko płaty muraw z nielicznymi gatunkami roślin kwiatowych.

W Tatrach opisano 1000 gatunków roślin naczyniowych - jest to więc, dzięki dużej różnorodności siedlisk, najbogatszy w gatunki region Polski.

Równie bogato w Tatrach reprezentowana jest także fauna.

Do 1880r. w Tatrach eksploatowano na skalę przemysłową miedź, srebro, złoto i żelazo. Od wieków Tatry są terenem intensywnej turystyki. W Tatrach Wysokich znakowane szlaki prowadzą jedynie na kilkanaście szczytów: Rysy, Krywań, Sławkowski Szczyt, Małą Wysoką, Kasprowy Wierch, Jagnięcy Szczyt, Świnicę, Kozi Wierch. Wejście na inne szczyty możliwe jest jedynie z uprawnionym przewodnikiem tatrzańskim.

Od 1949r. część Słowacka Tatr a od 1955r. część Polska objęte są parkiem narodowym. Nazwa Tatr jako "Tritri" pojawiła się po raz pierwszy w dokumentach z 1086r. w przywileju cesarza Henryka IV dla biskupstwa pruskiego.
Nazwa gór w polskich źródłach jako Tatry wzmiankowana jest od 1255r. i pochodzi najprawdopodobniej od słowa "tatry" oznaczającego skały.

Od 1909r. na obszarze Tatr działa TOPR - Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (od zamysłu poczętego przez M. Zaruskiego i M. Karłowicza), które w 1952r. przekształciło się w GOPR - Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe z działalnością we wszystkich polskich górach. Jest to organizacja zajmująca się niesieniem pomocy narciarzom i turystom, którzy zostali ranni, zachorowali lub znaleźli się w niebezpieczeństwie, prowadzeniem akcji zapobiegającej wypadkom, a także odszukiwaniem i znoszeniem zwłok osób, które poniosły śmierć w górach. W 1991r. TOPR zostało ponownie wyodrębnione z GOPR-u pod dawną nazwą.

Pieniński Park Narodowy

Utworzony 1 stycznia 1955 r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 października 1954 r. (Dz. U. Nr 4 z 1955 r., poz. 24 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie nowosądeckim - obecnie województwie małopolskim.
Jako jednostka Lasów Państwowych pod nazwą: "Park Narodowy w Pieninach" powstał już w 1932 r. Powierzchnia po stronie polskiej wynosi 2246,16 ha, z czego 777 ha objęto ochroną ścisłą. 2110 ha od 1967 r. jest parkiem narodowym po stronie słowackiej.
Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 2682,00 ha.
Park reprezentuje mezoregion Pienin. Obejmuje środkową część pasma Pienin (Pieniny Czorsztyńskie, Masyw Trzech Koron i Pieninki), z najwyższym szczytem Trzy Korony - 982 m n.p.m. oraz liczne enklawy, w tym rezerwaty "Zamek Czorsztyn" i "Zielone Skałki".
Pieniny tworzą twarde wapienie osadzone w bardzo miękkich utworach zbudowanych z łupków, margli i piaskowców. Ma to wpływ na znaczne zróżnicowanie form krajobrazu - liczne skałki oraz głębokie jary i wąwozy (Sobczański, Gorczański).
Malowniczo rysuje się przełom Dunajca, nad którym wznoszą się skałki dochodzące do 300 m wysokości.
Spływy tratwami flisackimi Dunajcem zaliczane są do największych atrakcji turystycznych. Niemal cały Park znajduje się w strefie dolnoreglowych lasów jodłowo-bukowych Na zboczach północnych panuje buczyna karpacka z jodłą i bukiem, odznaczająca się szczególnie kwietnym runem wiosennym z żywcem gruczołowatym i żywokostem sercowatym. W wilgotnych, zasłanych wapiennym rumoszem miejscach, spotkać można płaty lasu jaworowego z języcznikiem zwyczajnym i miesięcznicą trwałą. Strome zbocza południowe zajęte są przez specyficzne dla Pienin ciepłolubne buczyny i jedliny. Występują tu m.in. wiechlina styryjska oraz turzyca biała (w Polsce nie występuje w zasadzie poza Pieninami). Na uwagę zasługują także reliktowe laski sosnowe, będące najbardziej kserotermicznym ekosystemem leśnym w Parku. Niskie, przedziwnie powykręcane stare sosny porastające szczyty skał to symbol pienińskiej przyrody.
Spotyka się tu obok naturalnych ekosystemów leśnych ekosystemy naskalne i piargowe, a także związane z działalnością człowieka ekosystemy łąkowe i pastwiska. Ekosystemy łąkowe należą do najbogatszych w Polsce. Na 1 metrze kwadratowym można doliczyć się 30 - 40 gatunków roślin kwiatowych, a na 100 m kwadratowych - 70.
Do najbardziej interesujących zaliczyć można tu ekosystem umiarkowanie suchej łąki pienińskiej, z przelotem pospolitym i koniczyną pagórkową. Występowanie tego ekosystemu ograniczone jest niemal wyłącznie do Pienin. Łąka taka charakteryzuje się dużym udziałem roślin ciepłolubnych, z wieloma storczykami (bzowy, samiczy, męski, storczyca kulista, gółka długoostrogowa). W miarę przesuwania się ku szczytom, zmienia się skład florystyczny łąk. Na koszonych nieregularnie polanach pod Trzema Koronami, rozwijają się łąki ziołoroślowe z okrzynem szerokolistnym, złocieniem podbaldachowym i ciemiężycą zieloną.

W sąsiedztwie wysięków wodnych rozwijają się młaki. Ponieważ wody w Pieninach są zasobne w węglan wapnia i inne sole mineralne, wykształca się tu wyłącznie młaka eutroficzna kozłkowo - turzycowa. Jej charakterystycznymi składnikami są: kozłek całolistny, turzyce oraz wełnianka szerokolistna.

Ciekawą grupę ekosystemów Parku stanowią murawy naskalne. Na skalnych półkach centralnej części Parku spotykamy murawę górską, będącą endemicznym zespołem Pienin. Rośliną panującą jest tu sesleria skalna - gatunek rzadko rosnący w polskich Karpatach. Jedną z najbardziej znamiennych cech naskalnej murawy górskiej jest współwystępowanie różnych pod względem ekologicznym grup: roślin górskich i ciepłolubnych. Skalne ściany i półki zachodniej części Parku obrała sobie za siedlisko ciepłolubna murawa naskalna, z gatunkiem panującym - kostrzewą bladą. Na szczególną uwagę w tej części Parku zasługuje pszonak pieniński - endemit ograniczony w swym występowaniu wyłącznie do czorsztyńskiej warowni.

Bazę turystyczną Parku stanowią uzdrowiska w Szczawnicy i Krościenku z licznymi pensjonatami i kwaterami prywatnymi.

W Parku wyznaczono 25 km szlaków pieszych poprowadzonych przez najpiękniejsze zakątki Pienin. Park można zwiedzać 8,5 km szlakiem wodnym w Przełomie Dunajca (spływ rozpoczyna się

Wersja przyjazna do druku

A K T U A L N O Ś C I

Festiwal Wikingów 2005

2005-02-24 16:02:59

Tegoroczny Festiwal Wikingów i Słowian w Wolinie odbędzie się tradycyjnie w pierwszy weekend sierpnia. >>>

Dłuższy Może Więcej :)

2005-02-24 16:02:20

Od 19 marca otwarte jest nowe, ponaddwukrotnie dłuższe molo w Międzyzdrojach. >>>

Zaproszenie Do Berlina (Na Rowerze)

2004-09-02 23:09:30

Autorzy niemieckiego internetowego przewodnika rowerowego zapraszają na wycieczkę z wyspy Wolin do Berlina! W sieci zadebiutowała strona przygotowana z myślą o polskich rowerzystach, www.berlin-wolin-na-rowerze.pl. >>>

Jeszcze 10 Lat W Kolejce	2004-08-02 00:00:42
Wiadomo już, że wyspy Wolin i Uznam połączy największy tunel w Polsce, przekopany pod Świną. Zanim to jednak nastąpi, do Świnoujścia nie da się co najmniej przez 8 lat dojechać bez kolejki... >>>

---

W Y S P A   W O L I N

     Wyspa Wolin (Encyklopedia PWN) - dawniej także Wineta, przybrzeżna wyspa na M. Bałtyckim, między Zatoką Pomorską na pn. a Zalewem Szczecińskim na pd., oddzielona od wyspy Uznam - Świną, od lądu - Dziwną. Powierzchnia 265 km2.

Na Wyspie Wolin znajdziesz...

     Jeśli już jesteś na Wolinie, serdecznie gratuluję! Trudno o lepszy wybór na wakacje nad morzem... Jeżeli dopiero się zastanawiasz, czy tu przyjechać - pomyśl dwa razy, zanim weźmiesz pod uwagę inną opcję. Nigdzie indziej nad polskim Bałtykiem nie znajdziesz miejsca, które zarówno Natura, jak i Kultura obdarzyłyby tak hojnie.

      Tylko tutaj znajdziesz tyle odmiennych krajobrazów -leśne ostępy, dzikie plaże i spokojne wioski, jak i pulsujące życiem kurorty. Łagodne wydmy, urwiste klify; pierwotną, górzystą puszczę, pola i łąki po horyzont, zalewy i delty rzek z trzcinowiskami, leśne jeziora... Ale także pamiątki potęgi sprzed tysiąca lat, słowiańskie kurhany, ślady szwedzkiego i pruskiego panowania, i w końcu - jeszcze świeże ślady militarnej obsesji Hitlera.
Odpoczniesz, wyleniuchujesz, zmęczysz, rozerwiesz się, nauczysz, najesz, odchudzisz - wszystko co tylko chcesz! Jedno jest pewne - wrócisz zadowolony, z ochotą na jeszcze...

Na www.wyspawolin.pl znajdziesz:

• najistotniejsze informacje o turystycznych walorach wyspy Wolin - o jej nadmorskich miejscowościach, przyrodzie, historii, ofercie turystycznej...
• co nieco na temat wolińskich ciekawostek,
• o przewodniku "Spacerem, rowerem po Wolinie", który być może kiedyś będzie można kupić.
• ...i wielu innych rzeczach, które - mam nadzieję - chociaż w małej części oddają urok wyspy, jej rozmaitość i naturalne, jak i kulturowe bogactwo...

yspa czy ląd?

     O tym, że Wolin to największa wyspa w Polsce, wszyscy uczymy się już w szkole. Ale jeżeli jadąc tu po raz pierwszy, wyobrażasz sobie wyłaniającą się z morskich fal, górzystą wyspę, na miejscu czeka cię spory zawód. Od Wschodu na Wolin wjeżdża się tak, jakby przekraczało się po prostu dużą rzekę, a nie opuszczało stały ląd - wybrzeże Bałtyku po stronie wyspy wygląda identycznie. Jedyne miejsce, w którym można tu poczuć chociaż namiastkę wyspiarskiego klimatu, to chyba Lubin, górujący wysoko nad wodami Zalewu Szczecińskiego.

Wolin czy Wallin?

     Na przestrzeni ostatniego Tysiąclecia, Wolin pojawiał się - głównie jako miasto - w najrozmaitszych dokumentach tysiące razy. Występował jednak pod co najmniej kilkunastoma nazwami. W dokumentach łacińskich - jako Willin, Wullin, Julin, Jumne, Jumneta albo Wineta. W skandynawskich sagach nazywany był Jomem (a znajdujące się tu rzekomo wikińskie miasto - Jomsborgiem). Inne nazwy to np. Volin, Wulin, a nawet Wallin. Przed wojną wyspa nazywała się po prostu "Insel Wollin". Po wojnie, polskie władze przechrzciły i wyspę i miasto na... Wołyń. Było to zgodne z prasłowiańskim pochodzeniem nazwy - wg. naukowców wzięła się ona nie od dawnej nazwy lasu (wola), ale od nazwy zwierzęcej - wołu. Widocznie jednak nostalgiczne skojarzenia ze świeżo utraconym ukraińskim Wołyniem sprawiły, że ministerialna Komisja Ustalania Nazw Miejscowych, ostatecznie zmieniła ją w 1948 na Wolin. I tak już zostało

Wikingowie czy Wolinianie?

     Wyspę Wolin dosyć powszechnie kojarzy się z wikingami. Jedna z najważniejszych skandynawskich sag nazywa się nawet "Jomsviking Saga", czyli saga wikingów z Wolina. Wszystko wskazuje jednak, że jest to... fikcja. Archeolodzy nie znaleźli tu śladów szerszego skandynawskiego osadnictwa, a tym bardziej wikińskiego miasta "Jomsborg". Liczne, wykopane na Wolinie przedmioty pochodzące ze Skandynawii świadczą jedynie o dużej wymianie handlowej z Normanami. Państwo Wolinian utrzymywało z nimi prawdopodobnie wiele lat dobre stosunki, przypuszcza się nawet, że mogły tu obozować załogi wikińskich okrętów. Nie trwało to jednak wiecznie - w XII wieku, przypływali tu już tylko w jak najgorszych zamiarach. Cztery krwawe najazdy Duńczyków z tamtych przypieczętowały upadek miasta Wolin i całego państwa Wolinian

Międzyzdroje są malowniczą miejscowością nadmorską położoną na Wyspie Wolin. Panoramę miasta najlepiej widać ze wzniesień nad dworcem PKP (Wzgórze Kozierowskiego). Najpiękniejsza zabudowa wczasowa znajduje się wzdłuż promenady. W środkowej części promenady powstał w 1991 roku nowoczesny hotel Amber Baltic. Część nadmorska miasta najlepiej jest widoczna z tarasu domu wczasowego tuż pod Kawczą Górą.
Muzeum Przyrodnicze Wolińskiego Parku Narodowego.
Położone przy ul. Niepodległości 3. Ekspozycja muzealna prezentuje przyrodę Parku Narodowego. Bogate zbiory flory, fauny oraz przyrody nieożywionej. Stała ekspozycja bursztynu baltyckiego. Sala wystaw okresowych: malarstwo, fotografika przyrodnicza. W kasie muzeum liczne wydawnictwa turystyczne: foldery, przewodniki, widokówki, mapy. Obok muzeum stała ekspozycja pary żywych orłów bielików (symbol Wolińskiego Parku Narodowego).
Muzeum Szkolne.
Szkoła Podstawowa nr 2 - ul. Leśna 17
Rezerwat żubrów
utworzony w 1976 roku jako obiekt turystyczno-dydaktyczny zawiera również wybiegi innych zwierząt leśnych Parku (dziki, sarny).
Kawcza Góra
położona we wschodniej części miasta. Piękna trasa spacerowa z możliwością zejścia schodami na plażę. Na szczycie 2 głazy pami ątkowe zjazdów leśników ( z 1892 roku -zjazdu leśników niemieckich i z 1992 roku - zjazdu Polskiego Towarzystwa Leśnego).
Kościół parafialny rzymsko-katolicki
pod wezwaniem św.Piotra Apostoła zbudowany w 1862 roku w stylu neogotyckim wg projektu znanego architekta, Stulera. Współautorem projektu był król pruski Fryderyk Wilhelm IV, który pokrył znaczną część kosztów budowy. W kościele odbywają się koncerty Międzynarodowego Festiwalu Pieśni Chóralnej oraz koncerty organowe.
Kaplica Stella Matutina.
Kaplica Gwiazdy Zarannej przy ul. Krótkiej. Zbudowana w 1902 roku ze składek katolików. Hospicjum od początku prowadzą Siostry Boromeuszki.
Port rybacki
na plaży we wschodniej części miasta. Baza rybacka spółdzielni Certa. Rybacy poławiają na morskich wodach przybrzeżnych g łównie śledzie (do 1000 ton rocznie).

Zakład przyrodoleczniczy
przy ul. Zdrojowej. Prowadzi działalność uzdrowiskową, zabiegi borowinowe, masaże, inhalacje, itp.
Szlaki turystyczne Parku Narodowego
czerwony wzdłuż morza, zielony nad Jeziora Warnowskie, niebieski do Lubina i Karnocic. Liczne punkty widokowe oraz rezerwaty przyrody.
Jezioro Turkusowe w Wapnicy
Zatopiona kopalnia kredy. Ze względu na turkusową barwę wody oraz malownicze strome brzegi stanowi rezerwat krajobrazowy Parku.
Klify
Strome, najwyższe w Polsce wybrzeże morskie (do 90 m npm) silnie niszczone przez abrazję morską (ubytki lądu do 1 m rocznie).
Zielonka
Wzniesienie w Lubiniu - najatrakcyjniejszy punkt widokowy w Parku. Panorama rozlewisk Starej Świny oraz widok na wody Zalewu Szczecińskiego.
Grodno
jezioro w Parku, w kształcie gwiazdy, z malowniczą wysepką. Z uroczyskiem w Grodnie związana jest legenda o Steńce z Kamienia.
Jezioro Czajcze
koło Warnowa. Malownicze jezioro polodowcowe w kształcie podkowy. Na półwyspie duży Wydrzy Głaz oraz grodzisko z XIV wieku.
Pole golfowe
w Kołczewie. Własność hotelu Amber Baltic.
Wolin
legendarne miasto-port Wineta z IX-XI wieku. Muzeum archeologiczne (Wzgórze Wisielców - cmentarzysko kurhanowe z IX wieku)

Wolin

Legendarny gród Wineta zatopiony przez pogańskich bogów. Od XIII w. miasto i niegdyś duży ośrodek morski. Obecnie niewielka miejscowość z licznymi zabytkami archeologicznymi. Wędrując śladami dawnych epok napotkamy na Wzgórze Chramowe - w miejscu prasłowiańskiej świątyni pogańskiej. Na zboczach Gór Wisielczych (26 m n.p.m.) odkryto kurhany - mogiły z IX - XI w.

Warto zobaczyć Muzeum Regionalne z działem archeologicznym. W 1967 r. w 1000 rocznicę zajęcia miasta przez księcia Mieszka I wzniesiono tutaj pomnik słowiańskiego boga Trzygława. Miasto dało nazwę największej polskiej wyspie Wolin. Najpiękniejsze jej okolice obejmuje park narodowy. W pobliżu atrakcyjne kąpieliska morskie i uzdrowiska oraz ciche wsie letniskowe otoczone wzgórzami morenowymi i jeziorami.

Wolin (pokaż na mapie)

miasto w pow. kamieńskim, w woj. zachodniopomorskim, na wyspie Wolin, nad Dziwną. 5100 mieszkańców. W IX-XII w. gród i osada handlowo-rzemieślnicza, ośrodek plemienny Wolinian, znany jako Wineta, w skandynawskich sagach Jomsborg, był największym portem i głównym ośrodkiem handlu na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego, centrum kultu pogańskiego; w 1124-28 miejsce działalności misyjnej św. Ottona z Bambergu (prowadzonej z inicjatywy Bolesława Krzywoustego), w 1140-76 siedziba biskupstwa; zniszczony w drugiej połowie XII w. przez Duńczyków, nie odzyskał dawnego znaczenia; prawa miejskie przed 1278. Przemysł mleczarski. Ruiny kościoła z XIII-XV w., pozostałości murów miejskich z XIV w., ratusz i domy z XIX w.; rezerwat archeologiczny (wykopaliska). Muzeum.



Herb Wolina

	SERCE EUROPY bije pod Wawelem Rozmowa ze Zbigniewem Święchem - Czy mógłby Pan przypomnieć, jak daleko sięgają w czasie stosunki polsko-duńskie? - Mój przyjaciel profesor Władysław Filipowiak - archeolog, przez 50 lat dyrektor Muzeum Narodowego w Szczecinie - odkrył, że już w wiekach IX-X Jomsborg vel Wineta, czyli Wolin, był największym portem Bałtyku, do którego wpływały jednostki skandynawskie, a więc i duńskie. Już przed rządami naszego Mieszka I, który ochrzcił Polskę, nieźle handlowaliśmy ze sobą. - A kiedy zaczął się nasz dialog polityczny? - Wraz z chrześcijaństwem Mieszko I przyjął za żonę księżniczkę czeską Dobrawę (Dąbrówkę). Z tego związku urodzili się pierwszy nasz król Bolesław Chrobry i - co nas tu bardziej interesuje - księżniczka Świętosława. Jest ona też znana pod imieniem Storrada, gdyż została wydana za króla Danii i Szwecji Eryka Zwycięzcę (w Danii zwanego Segarsalem). Kiedy król duński Harald Sinozęby został przepędzony z tronu i z kraju przez swego syna Svena Widłobrodego, wówczas schronił się pod opiekę Mieszka I na wyspie Wolinie. W roku 995 Świętosława, czyli Storrada, ponownie wyszła za mąż, poślubiając Svena i, łącząc dwa królewskie dwory Skandynawii, wprowadziła błogą ciszę i pokój po obu stronach Sundu. Świętosława (zm. w 1014) była matką Knuta I Wielkiego. Ten wnuk po kądzieli Mieszka I był nie tylko królem Danii, ale także Norwegii, Szwecji oraz... Anglii. W każdym z tych krajów bardzo go chwalono, twierdząc, że otrzymał wspaniałe wychowanie od matki Świętosławy. Czyż to nie piękne? - A czy brat Świętosławy, król Bolesław Chrobry, także uczynił coś dobrego dla Danii? - To bardzo interesujące, jak dalece współdziałał ze swoją siostrą i jej dworami. Spróbuję zająć się tym bliżej w przyszłości. Jedno można powiedzieć już teraz: to on właśnie na Ostrowie Lednickim koło Gniezna podejmował cesarza Ottona III, który - jak nie wszyscy pamiętają - był prawdziwym ojcem idei Wspólnoty Europejskiej. Budując Europę bez granic, nie powinniśmy zapominać o pionierach: Ottonie III, Bolesławie Chrobrym czy... o Małgorzacie I, królowej Danii z końca wieku XIV. - Dlaczegóż to o niej właśnie? - To była niezwykle oświecona monarchini, dobrze zorientowana w sprawach europejskich. Na wieść o polsko-litewskiej unii w Krewie (1385) poczęła przyglądać się baczniej zbliżeniu obu narodów, zwłaszcza po małżeństwie Jadwigi Andegaweńskiej z Jagiełłą i po chrzcie Litwy. Doskonale znała losy Świętosławy i zamierzała trwałą unią połączyć Danię z Norwegią i Szwecją. Udało jej się to uczynić skutecznie w Kalmarze (1397). Było to dokładnie wtedy, gdy nasza królowa Jadwiga założyła Wydział Teologiczny Akademii Krakowskiej. - Na Zachodzie mało kto słyszał o unii polsko-litewskiej. A przecież idea europejskiej wspólnoty nie wzięła się znikąd, miała bowiem wcześniejsze wzorce. - Jagiellonowie byli Litwinami na polskim tronie w Krakowie, na królewskim Wawelu. Od Kazimierza Jagiellończyka poczynając, w praktyce również wielkimi książętami litewskimi w Wilnie. Po Krewie przyszły kolejne traktaty, zwane uniami, zbliżające oba narody. Jeszcze za życia Jagiełły wileńsko-radomska (1401) i horodelska (1413). Aleksander Jagiellończyk, syn Kazimierza IV, podpisał również unię w Mielniku. Były to tzw. unie personalne (poprzez osobę wspólnego władcy). Natomiast wydarzeniem najwyższej wagi było podpisanie przez ostatniego z Jagiellonów, Zygmunta Augusta, unii realnej w Lublinie (1569). Wtedy powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów ze stolicami w Krakowie i Wilnie, w swym apogeum obejmująca terytorium blisko 1 mln 300 tysięcy kilometrów kwadratowych! To niewiarygodne, ale posiadam dokumenty świadczące o tym, że Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii budowało swą imperialną potęgę, wzorując się właśnie na... doświadczeniach unii polsko-litewskich! - Rzeczywiście niewiarygodne... - W ostatnich latach panowania Elżbiety I parlament angielski, przygotowując się do unii personalnej ze Szkocją, aż na dziewięciu posiedzeniach szczegółowo analizował dokumenty unii polsko-litewskiej z Lublina oraz te wcześniejsze. Z przepastnych archiwów parlamentu brytyjskiego na światło dzienne wydobył je profesor Edward A. Mierzwa. Jak wiemy z podręczników, unia personalna Anglii ze Szkocją powstała w 1603 roku, a realna w 1707. Wystarczy porównać daty... Sam dokopałem się do materiałów mówiących o tym, któż to był arcyszpiegiem angielskim przybywającym z Londynu do Krakowa, aby u źródła dowiedzieć się czegoś więcej. Ponieważ piszę książkę o tych niezwykłych sprawach, mogę tylko tyle zdradzić, że był to największy mag elżbietańskiej Anglii, prawzór postaci szekspirowskiego króla Leara. - Twierdzi Pan zatem, że Polska odegrała zasadniczą rolą w kształtowaniu idei zjednoczeniowej. - Czyż Rzeczpospolita Obojga Narodów nie była prawzorem tej idei? Była przecież państwem wielonarodowym, wielokulturowym i wielowyznaniowym. Tylko na naszych ziemiach umieli wówczas żyć bezkonfliktowo katolicy z prawosławnymi, pełna tolerancja panowała w czas huraganów reformacji i kontrreformacji, gdy wokół wyrzynano się w imię Boga. W Rzeczypospolitej, na obszarach Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, w zgodzie i harmonii z innymi nacjami żyła niemal cała diaspora żydowska. Gdyby nie rozbiory naszych ziem, być może tamta Rzeczpospolita przetrwałaby do dziś, a mityngi Unii Europejskiej zamiast w uroczej skądinąd Brukseli odbywałyby się pod Wawelem, gdzie nasi władcy z Zygmuntem Augustem na czele realizowali najśmielsze idee Ottona III i św. królowej Jadwigi, mając jako doradców najtęższe głowy Rzeczypospolitej, a zarazem wychowanków Akademii Krakowskiej w osobach dwu biskupów: Padniewskiego i Krasińskiego, a także Mikołaja Reja Jana. A może obecnie w Krakowie powinien zostać podpisany traktat Unii Europejskiej, gwarantujący wszystkim narodom zachowanie ich tradycji i kulturalnej tożsamości? Rozmawiała: Katarzyna Drabik Zbigniew Święch - publicysta, pisarz historyczny, reżyser filmów dokumentalnych. Autor licznych książek, m.in. Klątwy mikroby i uczeni, Czakram wawelski - największa tajemnica wzgórza, Szkatuła z odkryciami, Skarby tysiąca lat, Budzenie wawelskiej pani Królowej Jadwigi. Członek światowego The Explorers Club w Nowym Yorku.
Międzyzdroje są malowniczą miejscowością nadmorską położoną na Wyspie Wolin. Panoramę miasta najlepiej widać ze wzniesień nad dworcem PKP (Wzgórze Kozierowskiego). Najpiękniejsza zabudowa wczasowa znajduje się wzdłuż promenady. W środkowej części promenady powstał w 1991 roku nowoczesny hotel Amber Baltic. Część nadmorska miasta najlepiej jest widoczna z tarasu domu wczasowego tuż pod Kawczą Górą. Muzeum Przyrodnicze Wolińskiego Parku Narodowego. Położone przy ul. Niepodległości 3. Ekspozycja muzealna prezentuje przyrodę Parku Narodowego.Bogate zbiory flory, fauny oraz przyrody nieożywionej. Stała ekspozycja bursztynu baltyckiego. Sala wystaw okresowych: malarstwo, fotografika przyrodnicza. W kasie muzeum liczne wydawnictwa turystyczne: foldery, przewodniki, widokówki, mapy. Obok muzeum stała ekspozycja pary żywych orłów bielików (symbol Wolińskiego Parku Narodowego). Muzeum Szkolne. Szkoła Podstawowa nr 2 - ul. Leśna 17 Rezerwat żubrów utworzony w 1976 roku jako obiekt turystyczno-dydaktyczny zawiera również wybiegi innych zwierząt leśnych Parku (dziki, sarny). Kawcza Góra położona we wschodniej części miasta. Piękna trasa spacerowa z możliwością zejścia schodami na plażę. Na szczycie 2 głazy pami ątkowe zjazdów leśników ( z 1892 roku -zjazdu leśników niemieckich i z 1992 roku - zjazdu Polskiego Towarzystwa Leśnego). Kościół parafialny rzymsko-katolicki pod wezwaniem św.Piotra Apostoła zbudowany w 1862 roku w stylu neogotyckim wg projektu znanego architekta, Stulera. Współautorem projektu był król pruski Fryderyk Wilhelm IV, który pokrył znaczną część kosztów budowy. W kościele odbywają się koncerty Międzynarodowego Festiwalu Pieśni Chóralnej oraz koncerty organowe. Kaplica Stella Matutina. Kaplica Gwiazdy Zarannej przy ul. Krótkiej. Zbudowana w 1902 roku ze składek katolików. Hospicjum od początku prowadzą Siostry Boromeuszki. Port rybacki na plaży we wschodniej części miasta. Baza rybacka spółdzielni Certa. Rybacy poławiają na morskich wodach przybrzeżnych g łównie śledzie (do 1000 ton rocznie). Zakład przyrodoleczniczy przy ul. Zdrojowej. Prowadzi działalność uzdrowiskową, zabiegi borowinowe, masaże, inhalacje, itp. Szlaki turystyczne Parku Narodowego czerwony wzdłuż morza, zielony nad Jeziora Warnowskie, niebieski do Lubina i Karnocic. Liczne punkty widokowe oraz rezerwaty przyrody. Jezioro Turkusowe w Wapnicy Zatopiona kopalnia kredy. Ze względu na turkusową barwę wody oraz malownicze strome brzegi stanowi rezerwat krajobrazowy Parku. Klify Strome, najwyższe w Polsce wybrzeże morskie (do 90 m npm) silnie niszczone przez abrazję morską (ubytki lądu do 1 m rocznie). Zielonka Wzniesienie w Lubiniu - najatrakcyjniejszy punkt widokowy w Parku. Panorama rozlewisk Starej świny oraz widok na wody Zalewu Szczecińskiego. Grodno jezioro w Parku, w kształcie gwiazdy, z malowniczą wysepką. Z uroczyskiem w Grodnie związana jest legenda o Steńce z Kamienia. Jezioro Czajcze koło Warnowa. Malownicze jezioro polodowcowe w kształcie podkowy. Na półwyspie duży Wydrzy Głaz oraz grodzisko z XIV wieku. Pole golfowe w Kołczewie. Własność hotelu Amber Baltic. Wolin legendarne miasto-port Wineta z IX-XI wieku. Muzeum archeologiczne (Wzgórze Wisielców - cmentarzysko kurhanowe z IX wieku)

Leddin der weg nach wineta

Vineta

From Wikipedia, the free encyclopedia.

Jump to: navigation, search

Vineta or Wineta, also named Jumme, is an ancient and possibly legendary town believed to have been on the German or Polish coast of the Baltic Sea. It was commonly said to be on the present site of Wolin in Poland or of Zinnowitz on Usedom island in Germany. Today it is said to have been near Barth in Mecklenburg-Vorpommern. At all these places, Vineta museums and Vineta festivals try to attract tourists.

Around 970 Ibrāhīm ibn Ya`qūb, envoy of the Caliph of Córdoba, reported that in Pomerania was a large port "with twelve gates", whose armed force is superior to "all peoples of the north".

A Danish fleet destroyed Vineta in 1159 during the Christianizing of the Wends.

Traders in the 11th and 12th century reported about a town that was the most powerful port of the Baltic Sea. Bishop Adam of Bremen wrote that Vineta was the largest of all towns in Europe.

There is a legend that Vineta sank in a storm tide because of the sinfulness of its inhabitants, and that before the sinking there were warning portents. It is thought likely that Vineta sank because of shifting of distributary channels in the delta of the river Oder.

Many archaeologists search for remains of Vineta along the Baltic Sea. Scientific evidence for the existence of Vineta is still missing.

Retrieved from "http://en.wikipedia.org/wiki/Vineta"

Category: Sunken cities